Ziarniniak obrączkowaty

Ziarniniak obrączkowaty jest schorzeniem dermatologicznym przebiegającym ze zmianami skórnymi pod postacią twardych wykwitów o gładkiej powierzchni, które często układają się obrączkowato i nie wykazują skłonności do rozpadu. Cofające się nieprawidłowości nie pozostawiają blizn. Przyczyny rozwoju choroby nie zostały wyjaśnione.

Ziarniniak obrączkowaty częściej obserwowane jest u kobiet, nierzadko dotyczy również dzieci. Niektóre przypadki kliniczne rozwijają się w następstwie reakcji na przyjmowane środki farmakologiczne, ponadto mogą współistnieć z cukrzycą, jednak nie wyjaśniono związku między tymi schorzeniami.

U części pacjentów wykazuje się obecność kompleksów immunologicznych oraz przeciwciał skierowanych przeciwko jądrom komórkowym i komórkom tarczycy, na ogół w niskich stężeniach. Nie poznano jednak mechanizmów odpowiedzialnych za rozwój schorzenia, stąd jedynie przypuszcza się współistnienie nieprawidłowości odpornościowych w procesach chorobowych.

Objawy ziarniniaka obrączkowatego

Ziarniniak obrączkowaty przebiega z guzkami dotyczącymi przede wszystkim skóry, ale w niektórych przypadkach mogą również pojawiać się w obrębie tkanki podskórnej. Ogniska zbudowane są ze zmian skupionych, które łączą się ze sobą tworząc charakterystyczne koliste kształty. Najczęstszą lokalizacją nieprawidłowości skórnych są grzbiety rąk i stóp, ale zmiany rozwijać się mogą również w innych umiejscowieniach.

W postaci mnogiej ziarniniak obrączkowaty zajmuje rozległe obszary kończyn, tułowia i twarzy. W nielicznych przypadkach dochodzi do rozpadu wykwitów z powstaniem drobnych owrzodzeń. Rzadkie postaci schorzenia (atypowe) to: odmiana podskórna (dotyczy przede wszystkim dzieci i rozwija się w obrębie stawów) i odmiana rumieniowa (przebiega z rozsianymi i płaskimi wykwitami grudkowo-rumieniowatymi).

Przebieg ziarniniaka obrączkowatego jest najczęściej przewlekły. Schorzenie nie objawia się symptomami ogólnoustrojowymi, nie stwierdza się żadnych nieprawidłowości w obrębie innych układów i narządów. Wykwity skórne nieraz mają skłonności do samoistnego ustępowania.

Rozpoznanie ziarniniaka obrączkowatego

Ziarniniak obrączkowaty jest diagnozowany na podstawie obecności guzków o charakterystycznym wyglądzie i kształcie oraz kolorze. Rozstrzygające jest badanie histologiczne, którego obraz wykazuje typowe dla ziarniniaka obrączkowatego nieprawidłowości.

W różnicowaniu ziarniniaka obrączkowatego konieczne jest wykluczenie guzków okołostawowych (typowa lokalizacja, obraz histologiczny i głębsze umiejscowienie) oraz sarkoidozy obrączkowatej (przebiega z sinobrunatnymi guzkami, dodatnim objawem diaskopii i częstym współistnieniem zmian w innych narządach i układach - rozstrzygające jest badanie histologiczne).

Poza tym podobne objawy kliniczne ziarniniaka obrączkowatego mogą występować w przebiegu liszaja płaskiego obrączkowatego, który charakteryzuje się bardziej płaskimi grudkami i innym umiejscowieniem wykwitów. Różnicujący oba schorzenia jest typowy obraz histologiczny zmienionych tkanek w liszaju płaskim obrączkowatym.

Leczenie ziarniniaka obrączkowatego

Terapia ziarniniaka obrączkowatego opiera się na zamrażaniu płynnym azotem lub dwutlenkiem węgla. Często zmiany (nawet odległe) ustępują po wykonaniu próbnej biopsji. Z preparatów farmakologicznych stosuje się fluorowane glikokortykosteroidy w opatrunkach zamkniętych (z osłanianiem skóry zdrowej).

Doogniskowo można wstrzykiwać triamcynolon. W bardziej rozległych zmianach skórnych zaleca się małe dawki glikokortykosteroidów lub sulfonów przyjmowane doustnie. Korzystne efekty terapeutyczne uzyskuje się również po podawaniu pentoksyfiliny.

Mariusz Kłos

Bibliografia

• "Choroby skóry dla studentów medycyny i lekarzy", Stefania Jabłońska, Tadeusz Chorzelski, wyd. Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa
• "Dermatologia i wenerologia, podręcznik dla szkół medycznych", wyd. Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa

Wątki Ziarniniak obrączkowaty
kompleksy immunologiczne przeciwciała guzki skóry drobne owrzodzenia kształty koliste odmiana podskórna odmiana rumieniowa