Zesztywniające zapalenie stawów kręgosłupa

Zesztywniające zapalenie stawów kręgosłupa, inaczej choroba Bechterewa, jest przewlekłym i z reguły postępującym procesem zapalnym, który dotyczy stawów krzyżowo-biodrowych, drobnych stawów kręgosłupa, jego pierścieni włóknistych i więzadeł, prowadząc do ich stopniowego usztywnienia i unieruchomienia. Szacuje się, że schorzenie może dotyczyć około 1 procenta populacji.

Zesztywniające zapalenie stawów kręgosłupa częściej rozwija się u mężczyzn, rozpoczyna się wraz z końcowym okresem dojrzewania lub u młodych dorosłych, niezwykle rzadko choroba rozwija się w starszym wieku. Przyczyny występowania zmian nie zostały do końca poznane.

Przypuszcza się, że pewne uwarunkowania genetyczne mogą odgrywać ważną rolę w inicjowaniu procesu chorobowego (przede wszystkim podejrzewa się antygen HLA B27 w zapoczątkowywaniu zmian). Bierze się pod uwagę również współistnienie zakażenia, które może brać udział w rozregulowaniu odpowiedzi układu odpornościowego.

Objawy zesztywniającego zapalenia stawów kręgosłupa

Początek zesztywniającego zapalenia stawów kręgosłupa nie jest charakterystyczny i nie wskazuje na rozwój zesztywniającego zapalenia stawów kręgosłupa. Objawy mogą być dyskretne i narastać stopniowo. Ze strony narządu ruchu pojawia się bolesność okolicy stawów krzyżowo-biodrowych. Dolegliwości promieniują w stronę pachwin, pośladków i stawów kolanowych.

Cechami charakterystycznymi bólu przy zesztywniającym zapaleniu stawów kręgosłupa jest trudność w ustaleniu źródła i umiejscowienia, jednostronność, na początku przerywany charakter, wraz z progresją zmian ból występuje cały czas. Dochodzi do rozwoju procesu zapalnego w obrębie stawów kolanowych lub skokowych. Z ogólnych objawów pojawiają się stany podgorączkowe, uczucie zmęczenia, utrata apetytu i chudnięcie.

Ból i ograniczenie ruchomości nasilają się wraz z postępem zmian i zajęciem coraz wyższych części kręgosłupa. Dolegliwości ulegają nasileniu w nocy, a rano nieraz dołącza sztywność. Po wykonaniu ćwiczeń fizycznych stan pacjenta ulega poprawie. Jeżeli proces chorobowy dotyczy wyższych partii kręgosłupa, zwłaszcza kiedy obejmuje jego odcinek piersiowy, pojawić się mogą trudności w oddychaniu związane z nasiloną bolesnością podczas wdechu. Ból taki promieniuje do przodu wzdłuż żeber, co odróżnia schorzenie od zapalenia opłucnej.

W części szyjnej kręgosłupa zmiany chorobowe prowadzą do utraty ruchomości tej okolicy, aż do całkowitego usztywnienia. Poza tym istnieją rzadsze lokalizacje procesu zapalnego, objawiające się bolesnością zajętych obszarów. W badaniu pacjenta obserwuje się osłabienie lub zniesienie fizjologicznej lordozy w odcinku lędźwiowym kręgosłupa oraz bolesność uciskową stawów krzyżowo-biodrowych.

Z innych narządów, poza układem ruchu, objawy pojawiają się w obrębie gałki ocznej (np. zapalenie przedniego odcinka błony naczyniowej), układu krążenia, oddechowego, moczowo-płciowego, nerwowego i pokarmowego. Istnieje duża różnorodność objawów chorobowych, co powoduje nieraz utrudnienie codziennej zwykłej aktywności życiowej i wykonywania prostych czynności.

Rozpoznanie zesztywniającego zapalenia stawów kręgosłupa

W celu ustalenia rozpoznania zesztywniającego zapalenia stawów kręgosłupa spełnione muszą być odpowiednie kryteria, które uwzględniają zmiany obserwowane w badaniu radiologicznym, obejmujące obustronne zapalenie w stawach krzyżowo-biodrowych lub jednostronne, przy znacznym nasileniu zmian.

Poza tym minimum jedno kryterium kliniczne musi być spełnione, by rozpoznać zesztywniające zapalenie stawów kręgosłupa (ból okolicy krzyżowo-lędźwiowej o charakterystycznych cechach, ograniczenie ruchomości w odcinku lędźwiowym kręgosłupa lub zmniejszenie ruchomości klatki piersiowej).

W różnicowaniu zesztywniającego zapalenia stawów kręgosłupa bierze się pod uwagę inne schorzenia o podobnym przebiegu klinicznym, przede wszystkim chorobę Scheuermanna, łuszczycowe zapalenie stawów, reaktywne zmiany zapalne, dyskopatie, procesy nowotworowe, zakażenia, schorzenia metaboliczne, zapalenia stawów towarzyszące zmianom w jelitach i inne choroby.

W rozpoznaniu zesztywniającego zapalenia stawów kręgosłupa pomocne może być stwierdzenie schorzenia w rodzinie (również obecność łuszczycy i przewlekłych zapaleń jelit), objawów, które często towarzyszą zesztywniającemu zapaleniu stawów kręgosłupa oraz charakterystycznych dolegliwości bólowych.

Leczenie zesztywniającego zapalenia stawów kręgosłupa

Istnieje kilka metod postępowania leczniczegoprzy zesztywniającym zapaleniu stawów kręgosłupa, które powinny być wzajemnie ze sobą kojarzone. Trzeba poinformować pacjenta o ogólnych cechach schorzenia i zalecić spanie na twardym posłaniu z niewielką poduszką pod głową, przystosowanie warunków pracy i rezygnację z palenia tytoniu.

Ważnym elementem leczenia zesztywniającego zapalenia stawów kręgosłupa jest regularna fizjoterapia. Wykonuje się odpowiednie ćwiczenia, które pozwalają na zapobieganie usztywnienia tkanek kręgosłupa i stawów obwodowych. Z metod farmakologicznych stosuje się preparaty niesteroidowych leków przeciwzapalnych, środków modyfikujących przebieg schorzenia (np. sulfasalazynę), glikokortykosteroidów i leków biologicznych (te ostatnie podawać można jedynie w przypadkach ściśle określonych).

Ostatnią metodą leczenia zesztywniającego zapalenia stawów kręgosłupa jest postępowanie operacyjne, które może być podjęte w przypadku objawów neurologicznych lub obecności nasilonych dolegliwości bólowych zajętych procesem chorobowym stawów.

Mariusz Kłos

Bibliografia
  • "Choroby wewnętrzne", Andrzej Szczeklik, wyd. Medycyna Praktyczna, Kraków
  • "Interna", Włodzimierz Januszewicz, Franciszek Kokot, wyd. Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa