Zespół zaburzeń pozatarczycowych przebiegających z eutyreozą

Zespół zaburzeń pozatarczycowych przebiegających z eutyreozą (czyli z prawidłową czynnością tarczycy) to nieprawidłowe stężenia hormonów tarczycowych (lub jednego z nich), które powstają w wyniku nieprawidłowości w zakresie metabolizmu tyroksyny i towarzyszą ciężkim zaburzeniom ogólnoustrojowym o charakterze ostrym lub przewlekłym.

Podział zespołu zaburzeń pozatarczycowych przebiegających z eutyreozą

Zespół zaburzeń pozatarczycowych przebiegających z eutyreozą jest sklasyfikowany w zależności od poziomu hormonów tarczycy.

Zespół niskiej T3 (trójjodotyroniny) polega na zmniejszeniu jej całkowitego i wolnego stężenia, ponadto obserwowany jest prawidłowy poziom TSH, a wolna lub całkowita T4 (tyroksyna) jest w normie (lub tylko nieznacznie podwyższona).

Zespół niskiej T3 i T4 przebiega ze zmniejszonymi stężeniami całkowitej trójjodotyroniny i tyroksyny, a TSH pozostaje w normie lub jest nieznacznie obniżone. Poziom wolnej tyroksyny (fT4) jest prawidłowy.

Zespół wysokiej T4 objawia się podwyższonymi stężeniami wolnej i całkowitej tyroksyny, a zmniejszonym poziomem trójjodotyroniny. TSH pozostaje najczęściej w normie w tej postaci zaburzeń pozatarczycowych.

Przyczyny zespołu zaburzeń pozatarczycowych przebiegających z eutyreozą

Zespół zaburzeń pozatarczycowych przebiegających z eutyreozą jest wynikiem nieprawidłowego metabolizmu obwodowego tyroksyny, który jest skutkiem zmniejszenia lub zwiększenia aktywności pewnych enzymów biorących udział w tym procesie.

Przyczyną zespołu zaburzeń pozatarczycowych przebiegających z eutyreozą mogą być substancje zapalne (cytokiny) wydzielane przez komórki odczynu zapalnego, uwalniane ze zmienionych chorobowo tkanek.

Ponadto wolne kwasy tłuszczowe i inne substancje pochodzące z uszkodzonych lub niedotlenionych struktur, wpływają na hamowanie wiązania hormonów tarczycowych z tyreoglobuliną, co skutkuje wystąpieniem zaburzeń pozatarczycowych.

Istnieje szereg stanów, które mogą przebiegać z takimi nieprawidłowościami, np. ciężkie niedożywienie, jadłowstręt psychiczny (anoreksja nervosa), marskość wątroby, niewydolność nerek, zawał mięśnia sercowego, choroby płuc, którym towarzyszy niedotlenienie organizmu o charakterze przewlekłym.

Również choroby zakaźne, sepsa, czy nowotwory złośliwe mogą przebiegać z zaburzeniami pozatarczycowymi. Podobne nieprawidłowości obserwuje się także po ciężkich urazach, przeszczepach szpiku, czy prawidłowo w okresie płodowym.

Rozpoznanie zespołu zaburzeń pozatarczycowych przebiegających z eutyreozą

W procesie diagnostycznym zespołu zaburzeń pozatarczycowych przebiegających z eutyreozą podstawowe znaczenie ma określenie poziomów całkowitych i wolnych hormonów tarczycy (tyroksyny i trójjodotyroniny), a także oznacza się stężenie TSH i w miarę możliwości poziom tzw. odwrotnej trójjodotyroniny (rT3).

W praktyce te badania hormonalne nie są potrzebne, ponieważ nie stosuje się swoistego leczenia zespołu zaburzeń pozatarczycowych przebiegających z eutyreozą. Badania są jedynie przydatne w celu zróżnicowania z innymi schorzeniami tarczycy.

W okresie zdrowienia obserwuje się przejściowy wzrost poziomu TSH, co może być mylnie rozpoznawane, jako niedoczynność tarczycy.

Różnicujące w tych przypadkach jest oznaczenie stężenia rT3 (zespół zaburzeń pozatarczycowych przebiegających z eutyreozą cechuje się wysokim poziomem tej substancji, w przeciwieństwie do niedoczynności tarczycy, w której stężenie rT3 jest niskie).

Leczenie zespołu zaburzeń pozatarczycowych przebiegających z eutyreozą

Najistotniejsze w terapii zespołu zaburzeń pozatarczycowych przebiegających z eutyreozą jest leczenie choroby podstawowej, która prowadzi do powstania nieprawidłowości. Przeważa opinia, iż zespół ten jest skutkiem przystosowania ustroju do ciężkiej choroby.

Podawanie preparatów hormonalnych (tyroksyny lub trójjodotyroniny) nie jest wskazane, może być nawet szkodliwe.

Rokowanie w zespole zaburzeń pozatarczycowych przebiegających z eutyreozą

Rokowanie w zespole zaburzeń pozatarczycowych przebiegających z eutyreozą zależne jest przede wszystkim od choroby podstawowej i może być poważne w ciężkich stanach chorobowych.

W zespole niskiej T3 nieprawidłowości hormonalne ulegają normalizacji wraz z poprawą stanu chorego i powrotem do zdrowia. Zespół niskiej T3 i T4 pojawia się w stanach bardzo ciężkich i jest niekorzystnym wskaźnikiem prognostycznym. Wysoka śmiertelność związana jest przede wszystkim z niskimi stężeniami hormonu tyroksyny (T4).

Mariusz Kłos

Bibliografia
  • "Choroby wewnętrzne", Andrzej Szczeklik, wyd. Medycyna Praktyczna, Kraków