Zespół Sudecka

Zespół Sudecka (inaczej choroba Sudecka, algodystrofia lub odruchowa dystrofia współczulna) jest schorzeniem będącym najczęściej następstwem urazu lub uszkodzenia, a dotyczy przeważnie kończyn obejmując swoim zasięgiem większe obszary niż okolica bezpośredniego zadziałania bodźca urazowego.

Objawia się bólem, zaburzeniami ukrwienia, upośledzeniem czynności struktury, której dotyczy choroba. Zespół Sudecka o niewielkim nasileniu występuje u znacznej grupy chorych, którzy przebyli złamanie dalszej nasady kości promieniowej i uszkodzenie kości łokciowej oraz u osób po złamaniach w obrębie piszczeli. Czasem zespół jest związany z przebytym zawałem serca lub neurologicznym niedowładem połowy ciała.

Choroba przeważa u płci żeńskiej, pojawić się może w każdym wieku, najczęściej dotyczy struktur kończymy górnej. Czynnikami zapoczątkowującymi wystąpienie objawów chorobowych mogą być urazy, choroby narządów wewnętrznych, zabiegi chirurgiczne oraz choroby lub urazy w obrębie ośrodkowego układu nerwowego.

Czasem nie da się ustalić, co zapoczątkowało proces chorobowy. Nie do końca wyjaśniono mechanizm, w którym miałoby dojść do wystąpienia objawów po zadziałaniu czynnika wywołującego.

Objawy zespołu Sudecka

Zespół Sudecka najczęściej obejmuje rękę i nadgarstek, rzadziej okolice kończyny dolnej (kolana, stopy lub stawy skokowe). Nieprawidłowości najczęściej nie są symetryczne i nie obejmują tych samych okolic różnych kończyn. Rzadko może dochodzić do zajęcia procesem chorobowym okolicy tułowia lub twarzy.

Chorzy zgłaszają dolegliwości bólowe i zaburzenia czucia o charakterze przewlekłego pieczenia, pojawiającego się poza obszarem bezpośredniego urazu. Ból nie dotyczy tkanki mięśniowej i połączeń stawowych. Wraz z tymi dolegliwościami występuje przeczulica i odczuwanie bólu nawet po zadziałaniu bodźca, który takich dolegliwości nie powoduje u osób zdrowych. Co ciekawe - nadwrażliwość zmniejsza swoje nasilenie po uniesieniu kończyny do góry, a nasila się przy innych ruchach i zmianie temperatury otoczenia.

Poza tym pacjenci zgłaszają osłabienie siły mięśniowej i trudności w wykonywaniu codziennych czynności. Dodatkowo wystąpić mogą drżenia mięśniowe lub przykurcze. Dochodzi do zaniku skóry w okolicach dotkniętych chorobą oraz rozwijają się zmiany troficzne w paznokciach i włosach.

Często skóra kończyny chorej jest zimniejsza lub cieplejsza oraz blada lub zaczerwieniona w porównaniu ze stroną zdrową (wraz z postępem choroby zmiany polegające na nadmiernym uciepleniu skóry przekształcają się wskutek zaburzeń ukrwienia w oziębienie kończyny chorej).

U większości pacjentów obserwuje się obrzęk, który może dodatkowo uciskać na naczynia i nerwy przebiegające w okolicy, co przyczynia się do pojawienia się kolejnych objawów lub nasilenia już istniejących. Wszystkie te dolegliwości mogą przyczynić się do rozwoju utrwalonych zmian w obrębie kończyn, które mogą nie poddawać się leczeniu.

Rozpoznanie zespołu Sudecka

W postępowaniu diagnostycznym powinno uwzględnić się cechy charakterystyczne dla zespołu Sudecka, tj. wystąpienie czynnika dającego początek objawom chorobowym, pojawienie się bólu i zaburzeń czucia bez uchwytnej przyczyny, a także wystąpienie obrzęku i zaburzeń ukrwienia chorej okolicy.

Po stwierdzeniu powyższych dolegliwości i wykluczeniu innych chorób można rozpoznać zespół Sudecka. Z badań obrazowych wykonuje się przede wszystkim zdjęcie radiologiczne chorej kończyny, a w drugiej kolejności scyntygrafię kości, rezonans magnetyczny lub termografię (badanie obrazujące temperaturę tkanek).

W różnicowaniu bierze się pod uwagę różne zespoły chorobowe, m. in. uszkodzenia nerwów, zapalenia stawów lub tkanki tłuszczowej, zmiany zapalne w obrębie kości i szpiku, nowotwory, zakrzepicę żył głębokich i inne.

Leczenie, profilaktyka i rokowanie przy zespole Sudecka

Nie ma jednoznacznego stanowiska, co do wyboru postępowania terapeutycznego, które mogłoby być skuteczne w leczeniu algodystrofii. Stosuje się wielokierunkowe działania polegające na zwalczaniu bólu, rehabilitacji, konsultacji psychologicznej, edukacji chorego. Niezmiernie rzadko podejmuje się leczenie operacyjne, obejmujące przerwanie unerwienia współczulnego chorego obszaru lub amputację kończyny.

Profilaktyka opiera się na unikaniu uszkodzeń nerwów w trakcie zabiegów operacyjnych, wczesnym wstawaniu z łóżka i stosowaniu rehabilitacji po chirurgicznych ingerencjach. Istnieją dowody, że przyjmowanie witaminy C przez okres około 2 miesięcy po złamaniach w okolicy nadgarstka, zapobiega rozwojowi zespołu Sudecka.

Rokowanie u większości chorych jest pomyślne - objawy choroby są zwykle nieznacznie nasilone oraz ograniczają się tylko do pierwszego okresu choroby, a potem zanikają. Niestety u części chorych może dojść do rozwoju powikłań w postaci trudno gojących się owrzodzeń i zakażeń.

Powstają trwałe zaniki i przykurcze mięśni oraz ograniczeniu ulegają ruchy w stawach chorej kończyny, co znacznie pogarsza rokowanie. Odpowiednia i systematyczna rehabilitacja zapobiega powstawaniu niektórych ciężkich powikłań i trwałych zmian.

Mariusz Kłos

Bibliografia

• "Choroby wewnętrzne", Andrzej Szczeklik, wyd. Medycyna Praktyczna, Kraków
• "Wiktora Degi ortopedia i rehabilitacja", pod red. Witolda Marciniaka i Andrzeja Szulca, wyd. Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa

Wątki Zespół Sudecka
algodystrofia uraz kończyny zaburzenia ukrwienia urazy nadgarstka przeczulica osłabienie siły mięśniowej drżenia mięśniowe przykurcze zanik skóry obrzęk zaburzenia czucia