Zespół Meniere

Zespół Meniere jest schorzeniem pojawiającym się wskutek uszkodzenia nerwów przedsionkowego i ślimakowego, cechą charakterystyczną jest występowanie napadowych zawrotów głowy, łącznie z szumem w uszach i upośledzeniem słuchu.

Dolegliwości niekiedy pojawiają się po przebytym zapaleniu ucha środkowego i urazie czaszki. Częściej jednak zespół rozwija się u ludzi uprzednio zdrowych. Większość przypadków dotyczy osób w średnim wieku, a pierwsze objawy pojawiają się w piątej lub szóstej dekadzie życia. Zespół ten dominuje u mężczyzn.

Przyczyny powstawania zespołu Meniere

Przypuszcza się, że przyczyną powstawania zespołu Meniere może być poszerzenie i nadmierne wypełnienie układu endolimfatycznego w obrębie ucha wewnętrznego, co wtórnie powoduje uszkodzenie zakończeń nerwu ślimakowego i przedsionkowego. Nie stwierdzono współistnienia zmian pozapalnych lub pourazowych.

Nie ustalono co może być przyczyną poszerzenia układu endolimfatycznego. W wielu przypadkach nie udaje się wykazać żadnych nieprawidłowości, które mogłyby być odpowiedzialne za pojawienie się objawów chorobowych.

Zgodnie z inną hipotezą, dolegliwości pojawiają się w związku z przejściowym niedokrwieniem w obszarze końcowego unaczynienia przez tętnicę błędnika, która stanowi jedno z ostatnich odgałęzień tętnicy kręgowej, co związane jest z pojawieniem się objawów chorobowych.

Objawy zespołu Meniere

Zespół Meniere przebiega z zawrotami głowy, które występują nieregularnie, w różnych odstępach czasowych. Napady są nieraz nagłe, chorzy upadają na ziemię nie tracąc jednak przytomności. Pacjenci często uskarżają się na wrażenie wirowania otoczenia, znacznie rzadziej mają tylko znacznie nasilone zaburzenia w utrzymaniu równowagi ciała.

W czasie takiego napadu mogą wystąpić nudności i wymioty oraz nadmierne pocenie. Często współistnieje złe samopoczucie i ogólne osłabienie.

Czas trwania napadu jest różny, objawy mogą po kilku minutach ustąpić, nieraz jednak dolegliwości obecne są przez kilka godzin. U poszczególnego pacjenta czas napadów jest względnie stały. Częstość pojawiania się objawów może być różna (raz do kilku razy na dzień w ciągu paru tygodni z przerwami kilkumiesięcznymi, u innych napady obserwowane są 2-3 razy do roku).

Dodatkowymi objawami zespołu Meniere obok zawrotów głowy są szum w uszach i upośledzenie słyszenia, które nasila się wraz z przedłużaniem się dolegliwości. Osłabienie słuchu najczęściej dotyczy jednego ucha albo jest w nim silniej wyrażone. W czasie napadu często pojawia się ból głowy i oczopląs.

Rozpoznanie zespołu Meniere

Ustalenie rozpoznania zespołu Meniere nie jest trudne, ze względu na charakterystyczny przebieg kliniczny zespołu. W różnicowaniu należy wziąć pod uwagę przede wszystkim ostre zapalenie błędnika, które rozwija się w następstwie rozprzestrzenienia się zakażenia z ucha środkowego albo bez uchwytnej przyczyny (wtedy nazywane jest tzw. zapaleniem surowiczym).

W zespole Meniere tym obok bólu ucha, zawrotów głowy i oczopląsu występują również nudności, wymioty i podwyższona temperatura ciała. Objawom tym towarzyszy szybko narastające upośledzenie słuchu.

W guzach nerwu przedsionkowo-ślimakowego obok zawrotów głowy, szumu w uszach i pogorszenia słyszenia stwierdza się inne objawy uszkodzenia ośrodkowego układu nerwowego, dlatego konieczne jest przeprowadzenie dokładnego badania neurologicznego w celu zróżnicowania tego schorzenia z zespołem Meniere.

Ponadto różnicowanie zespołu Meniere wymaga wykluczenie choroby lokomocyjnej, powietrznej, czy morskiej (kinetosis), istotny jest więc wywiad chorobowy uwzględniający podróżowanie statkiem, pociągiem, samolotem, czy samochodem (początkowo występuje złe samopoczucie, wrażenie zmęczenia oraz senność, po czym pojawiają się wymioty i zawroty głowy). Cechą charakterystyczną jest samoistne ustąpienie objawów po zakończeniu podróży.

Leczenie zespołu Meniere

Postępowanie w zespole Meniere ma jedynie charakter objawowy. Należy ograniczyć przyjmowanie soli i płynów z równoczesnym stosowaniem środków moczopędnych, chociaż taka terapia jest trudna do wdrożenia i nie daje pomyślnych wyników.

W ostrych napadach bólów głowy zaleca się przyjmowanie środków przeciwbólowych, pomocne są również preparaty powszechnie stosowane w chorobie lokomocyjnej. Korzystne wyniki często uzyskuje się również po podawaniu środków przeciwhistaminowych. U pacjentów z zespołem Meniere zaleca się przyjmowanie witaminy PP i kwasu nikotynowego.

W cięższych postaciach zespołu Meniere konieczne jest wykonanie zabiegu operacyjnego, które ma na celu zniszczenie błędnika błoniastego z zaoszczędzeniem słuchu lub wybiórcze śródczaszkowe przecięcie nerwu przedsionkowego z zachowaniem nerwu ślimakowego.

Rokowanie zespołu Meniere

Zespół Meniere ma przeważnie przewlekły charakter. Zdarzają się wieloletnie okresy uzyskania trwałej poprawy klinicznej, w której dolegliwości ustępują całkowicie. Szum w uszach i upośledzenie słuchu często są uporczywymi objawami, po zupełnej utracie słuchu napady zawrotów głowy w ogóle się nie pojawiają.

Zastosowane leczenie w zespole Meniere często poprawia rokowanie, w odniesieniu do codziennego funkcjonowania, nieraz nie daje jednak korzystnych efektów terapeutycznych.

Mariusz Kłos

Bibliografia

• "Prof. dr med. Władysław Jakimowicz Neurologia kliniczna w zarysie Podręcznik dla studentów medycyny", pod red. Mieczysława Goldsztajna, wyd. Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa

Wątki Zespół Meniere
napadowe zawroty głowy szum w uszach uszkodzenie nerwu przedsionkowego upośledzenie słuchu uraz czaszki uszkodzenie nerwu ślimakowego nudności wymioty nadmierne pocenie złe samopoczucie ogólne osłabienie upośledzenie słyszenia ból głowy oczopląs