Zespół Hornera

Zespół Hornera jest stanem będącym następstwem uszkodzenia włókien współczulnych (lub ich ośrodka) zaopatrujących niektóre struktury oczodołu i twarzy.

Zespół ten może wystąpić w razie bardzo różnego umiejscowienia procesu chorobowego, uszkodzeniu może bowiem ulec sam ośrodek rzęskowo-rdzeniowy albo włókna biegnące do tego ośrodka (lub z niego wychodzące), co jest związane z pojawieniem się objawów klinicznych.

Objawy zespołu Hornera

U pacjentów z zespołem Hornera obserwuje się zwężenie źrenicy, opadnięcie powieki górnej i wpadnięcie gałki ocznej. Zwężenie źrenicy zależne jest od niehamowanego działania zwieracza źrenicy, który unerwiony jest przez nerw okoruchowy. Na pełny zespół Hornera, oprócz wymienionych objawów ocznych, składają się rozszerzenie naczyń i brak pocenia na twarzy, po stronie uszkodzenia.

Wpadnięcie gałki ocznej jest na ogół słabo wyrażone. Niektórzy autorzy uznają, że nie istnieje taki objaw, a obserwowane zmiany są tylko pozorne i wywołane złudzeniem spowodowanym opadnięciem powieki górnej.

Należy zaznaczyć, że jeśli nie dojdzie do uszkodzenia włókien współczulnych, a tylko zostaną one podrażnione, obserwowane objawy są zupełnie inne, dochodzi do rozszerzenia źrenicy, uniesienia powieki górnej, obecny jest wytrzeszcz gałki ocznej (stan taki nie jest nazywany zespołem Hornera).

Rozpoznanie zespołu Hornera

Rozpoznanie zespołu Hornera nie jest trudne i wymaga przeprowadzenia badania neurologicznego pacjenta. Konieczne jest różnicowanie chorób, w których może wystąpić zespół Hornera, np. urazów pnia mózgu (najczęściej rdzenia przedłużonego), odcinków szyjnych rdzenia kręgowego, ośrodka rzęskowo-rdzeniowego (np. w chorobie jamistości rdzenia).

Również przy znacznym powiększeniu węzłów chłonnych na szyi lub w raku szczytu płuc może dojść do przerwania włókien współczulnych, które przebiegają w tej okolicy na obwód, wskutek czego pojawić się mogą objawy zespołu Hornera.

Leczenie i rokowanie w zespole Hornera

Leczenie zespołu Hornera powinno być przyczynowe, w zależności od czynnika wywołującego objawy należy dążyć do jego wyeliminowania w miarę możliwości. Nieraz konieczna jest terapia innych stanów, które wywołują różne objawy, a współistnieją z zespołem Hornera.

Rokowanie zależy przede wszystkim od czynnika wywołującego nieprawidłowości. Często leczenie schorzenia podstawowego prowadzi do całkowitego ustąpienia objawów chorobowych i tylko takie postępowanie może wiązać się z korzystnymi efektami. Nieraz uszkodzenie włókien współczulnych, odpowiedzialne za pojawienia się symptomów, ma charakter nieodwracalny.

Mariusz Kłos

Bibliografia
  • "Prof. dr med. Władysław Jakimowicz Neurologia kliniczna w zarysie Podręcznik dla studentów medycyny", pod red. Mieczysława Goldsztajna, wyd. Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa