Zespół cieśni nadgarstka

Zespół cieśni nadgarstka jest schorzeniem należącym do grupy tzw. neuropatii uciskowych nerwu pośrodkowego. Spowodowany jest zbyt ograniczoną przestrzenią kanału nadgarstka, co wywołuje objawy związane z uciskiem na nerw, przebiegający w jego obrębie.

Nerw pośrodkowy pochodzi ze splotu ramiennego, kolejno przebiega przez dół łokciowy, a następnie między głowami mięśnia nawrotnego obłego (również na tej wysokości przebiegu często zdarzają się zespoły uciskowe nerwu pośrodkowego). Po przejściu przez kanał nadgarstka dzieli się na tzw. gałęzie dłoniowe wspólne palców. Rzadko do ucisku na nerw może dochodzić również na wysokości dołu łokciowego.

Wtórny zespół cieśni nadgarstka

Zespół cieśni nadgarstka może przebiegać jako stan izolowany, ale często zdarza się, że towarzyszy innym schorzeniom, przede wszystkim reumatycznym (np. występuje w reumatoidalnym zapaleniu stawów, twardzinie układowej, zapaleniu wielomięśniowym, chorobie zwyrodnieniowej stawów, polimialgii reumatycznej, mukopolisacharydozach, dnie moczanowej lub chondrokalcynozie).

W niektórych chorobach endokrynologicznych obserwowane są objawy zespołu cieśni nadgarstka, przede wszystkim w cukrzycy, niedoczynności tarczycy, czy akromegalii. Również choroby zakaźne (np. gruźlica), choroby zawodowe lub urazy, czy nawet złamania i zapalenia kości, skrobiawica, ciąża i wady rozwojowe, mogą przebiegać z zespołem cieśni nadgarstka.

Przyczyny zespołu cieśni nadgarstka

Wiele schorzeń wywołuje objawy uciskowe nerwu pośrodkowego w mechanizmie zmniejszenia wąskiej przestrzeni, przez którą przebiegają włókna nerwowe. Dzieje się tak wskutek powstania obrzęku w obrębie samego nerwu, co zwiększa jego objętość w wąskim kanale, ponadto ucisk może być spowodowany przez sąsiednie struktury (zmiany wrodzone, ziarninę zapalną, guzy, włóknienie, krwiaki, obrzęk).

Uciskany nerw pośrodkowy ulega stopniowemu uszkodzeniu, niewielkie zaburzenia prowadzą jedynie do nieprawidłowości czynnościowych, większe - do trwałego zniszczenia włókien nerwowych. Rozwija się niedokrwienie, w jego następstwie dochodzi do powstania obrzęku, uszkodzenia osłonek mielinowych i aksonów oraz odcinkowej utraty mieliny.

Objawy zespołu cieśni nadgarstka

Zespół cieśni nadgarstka objawia się zaburzeniami czucia, pod postacią mrowień, drętwień i parestezji na obszarze unerwionym przez nerw pośrodkowy, tj. na dłoniowej powierzchni kciuka, palca wskazującego i środkowego oraz na bocznej powierzchni palca serdecznego.

Zaburzenia czucia nasilają się u znacznej części pacjentów w nocy. Wzmożone objawy parestezji stwierdza się podczas wykonywania swobodnego zgięcia w nadgarstku (jest to nazywane dodatnim testem Phalena). Dodatkowo dochodzi do osłabienia i stopniowego zaniku mięśni odpowiedzialnych przede wszystkim za ruchomość kciuka.

Rozpoznanie zespołu cieśni nadgarstka

Rozpoznanie zespołu cieśni nadgarstka ustalane jest na podstawie objawów klinicznych i obserwowanych podczas badania pacjenta, a potwierdza je dodatni wynik badania czynności elektrycznej przewodnictwa nerwowego (elektroneurografia) i funkcji bioelektrycznej mięśni (elektromiografia). W rozpoznaniu pomocna może być ultrasonografia lub rezonans magnetyczny, w których obserwuje się występowanie patologicznych struktur w obrębie kanału nadgarstka.

W różnicowaniu zespołu cieśni nadgarstka należy uwzględnić zespoły korzeniowe, stany zapalne naczyń okolicy kanału nadgarstka i algodystrofię. Trzeba pamiętać o współistnieniu u wielu chorych schorzeń podstawowych, aby nie przeoczyć występowania ogólnoustrojowej jednostki chorobowej, która jest ważniejszym problemem i objawia się zespołem cieśni nadgarstka.

Leczenie zespołu cieśni nadgarstka

W leczeniu neuropatii uciskowej nerwu pośrodkowego stosuje się miejscowe wstrzyknięcia preparatów z grupy glikokortykosteroidów, które łagodzą przebieg kliniczny schorzenia, ale nie zapobiegają występowaniu nawrotów zespołu cieśni nadgarstka (niekiedy mogą im nawet sprzyjać), ponadto przyczyniają się do częstszego uszkodzenia lub zerwania ścięgien zginaczy.

Preparaty glikokortykosteroidów podaje się również doustnie, ale kiedy przyczyna choroby jest jednoznacznie zapalna i nieinfekcyjna. Stosowanie niesteroidowych leków przeciwzapalnych nie daje dobrych efektów terapeutycznych, dlatego ich przewlekłe podawanie nie jest wskazane u chorych z zespołem cieśni nadgarstka.

Nieskuteczność leczenia zachowawczego jest wskazaniem do podjęcia postępowania chirurgicznego, które polega na operacyjnym odbarczeniu i usunięciu struktur powodujących ucisk na nerw pośrodkowy. Poprawa po zabiegu operacyjnym zależna jest od tego, w jakim stopniu są uszkodzone włókna nerwowe i czy współistnieją inne schorzenia. Występowanie nawrotów zależy od choroby podstawowej.

Mariusz Kłos

Bibliografia

• "Choroby wewnętrzne", Andrzej Szczeklik, wyd. Medycyna Praktyczna, Kraków
• "Prof. dr med. Władysław Jakimowicz Neurologia kliniczna w zarysie Podręcznik dla studentów medycyny", pod red. Mieczysława Goldsztajna, wyd. Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa

Wątki Zespół cieśni nadgarstka
nadgarstek obrzęk nerwu zmiany wrodzone ziarnina zapalna guzy włóknienie krwiaki mrowienia drętwienie parestezje zaburzenia czucia osłabienie mięśni zanik mięśni algodystrofia