Zastawka cewki tylnej

Zastawka cewki tylnej jest schorzeniem rozwijającym się w następstwie utworzenia fałdu błony śluzowej, który uniemożliwia prawidłowe oddawanie moczu. Zastawka cewki tylnej rozpościera się od wzgórka nasiennego do ścian cewki moczowej w części sterczowej.

Jeśli występowanie zastawki cewki tylnej prowadzi do zwężenia światła, wskutek dodatkowego napinania się podczas mikcji, to stanowi mechaniczną przeszkodę w odpływie moczu na zewnątrz z pęcherza.

Zastawka cewki tylnej ta pojawia się jedynie u chłopców. Wyróżniono trzy typy zastawek w zależności od ich lokalizacji. Częstość występowania zastawki cewki tylnej to około jeden przypadek na kilka tysięcy porodów. Przypuszcza się, że wady te są pozostałością przedniego odcinka błony dziewiczej, która z kolei rozwija się z przewodu przyśródnerczowego.

Objawy zastawki cewki tylnej

Stopień nasilenia objawów klinicznych jest zależny od zaawansowania zmian, im większe rozmiary mają zastawki, tym dochodzi do obszerniejszego zwężenia cewki moczowej i wcześniejszego pojawienia się objawów chorobowych.

Noworodki i niemowlęta często rodzą się już ze znacznie nasilonymi objawami niewydolności nerek i skutkującymi problemami metabolicznymi. Czynność oddawania moczu jest wykonywana z wielkim wysiłkiem, a mocz odpływa wąskim strumieniem i pod zwiększonym ciśnieniem hydrostatycznym albo wycieka jedynie kroplami.

Zazwyczaj wykazuje się poszerzenie górnych dróg moczowych oraz zaleganie moczu w pęcherzu (stwierdzenie tych nieprawidłowości wymaga przeprowadzenia dodatkowych badań obrazujących drogi moczowe). Wtórnie dochodzi do rozwoju zakażeń, które mogą się uogólniać na cały organizm, prowadząc do wystąpienia u dziecka sepsy.

Jeżeli pierwsze objawy zastawki cewki tylnej pojawiają się w późniejszym wieku to obserwuje się na początku nawracające infekcje dróg moczowych lub zaburzenia mikcji, np. moczenie nocne albo przedłużone wykapywanie moczu. Ponadto mogą wystąpić: częstomocz, bolesne oddawanie moczu, nagle pojawiające się parcie na pęcherz.

Obraz kliniczny w późniejszym wieku nie jest tak gwałtowny, ponieważ manifestacja choroby u starszych chłopców świadczy o mniejszym stopniu nasilenia zastawki cewki tylnej.

Rozpoznanie zastawki cewki tylnej

Zastawka cewki tylnej jest często diagnozowana jeszcze w okresie życia wewnątrzmacicznego, dzięki powszechnemu zastosowaniu diagnostyki prenatalnej. Na schorzenie wskazują nieprawidłowości w badaniu ultrasonograficznym płodu, przede wszystkim pogrubienie ścian pęcherza moczowego, niekiedy poszerzenie światła cewki w odcinku podpęcherzowym, czy wodonerczowe poszerzenie dróg odprowadzających mocz

Po porodzie na zastawkę cewki tylnej mogą wskazywać charakterystyczne objawy kliniczne, a u dzieci starszych nawracające zakażenia dróg moczowych, czy symptomy typowe dla tego wieku. W badaniu klinicznym dzieci z zastawką cewki tylnej można wykazać przepełniony pęcherz moczowy (występuje opór nad spojeniem łonowym). Niekiedy stwierdza się powiększenie nerek.

Z badań obrazowych wykonywanych w diagnostyce zastawki cewki tylnej przeprowadza się przede wszystkim uretrocystografię mikcyjną (w razie występowania schorzenia wykazuje się pęcherz o nierównych granicach i uchyłki w jego ścianie, widoczne jest ponadto wydłużenie i poszerzenie tylnego odcinka cewki moczowej oraz niekiedy także wąska zastawka).

Ponadto można wykonać badanie ultrasonograficzne i urografię (obrazowanie dróg moczowych po dożylnym podaniu środka cieniującego). Z dodatkowych badań obrazowych przeprowadza się cystoskopię (oglądanie pęcherza moczowego za pomocą specjalnej aparatury) i scyntygrafię. Konieczne jest także okresowe wykonywanie badań laboratoryjnych, których wyniki mogą wskazywać na zaburzenie czynności nerek.

Leczenie zastawki cewki tylnej

W zależności od stopnia niewydolności nerek i wieku dziecka podejmowane są różne metody postępowania terapeutycznego. W starszym wieku przeważnie nie występują zaburzenia funkcji nerek, stąd leczenie jest przyczynowe, natomiast u noworodków i niemowląt, u których doszło do uszkodzenia górnych dróg moczowych, a czynność nerek jest upośledzona, konieczne jest na początku leczenie objawowe (odciążenie górnych dróg moczowych, wyrównanie zaburzeń biochemicznych i elektrolitowych oraz przeciwdziałanie zakażeniom).

Terapia przyczynowa zastawki cewki tylnej opiera się na usunięciu nieprawidłowości rozwojowych, podstawowym zabiegiem jest zniszczenie endoskopowe zmian, które wykonuje się przez wziernik optyczny umieszczony w cewce.

Ważnym elementem leczenia zastawki cewki tylnej jest także terapia powikłań, np. podawanie leków, przeszczepianie moczowodów, czy zastosowanie leczenia nerkozastępczego. Konieczna jest również obserwacja skuteczności podjętego postępowania.

Powikłania przy zastawce cewki tylnej

Zastawka cewki tylnej stanowi niebezpieczną przeszkodę podpęcherzową dla odpływu moczu. Wzrost oporu cewki skutkuje przerostem mięśnia wypieracza pęcherza (stan ten wywołuje zwężenie odcinka moczowodu uciśniętego przez ten mięsień) oraz powstaniem uchyłków.

Wtórnie może dojść do rozwoju odpływów moczowodowo-pęcherzowych, które są groźnym powikłaniem nieleczonej zastawki cewki tylnej (powstają w następstwie niewydolności mechanizmu blokującego cofanie się moczu z moczowodów do pęcherza, a ta dysfunkcja jest z kolei skutkiem wzrostu ciśnienia w pęcherzu, który obserwowany jest u pacjentów podczas mikcji).

Powyższe mechanizmy mogą doprowadzić do zniszczenia nerek już w okresie życia płodowego, ponieważ narządy te zaczynają rozwijać się jeszcze w pierwszym trymestrze ciąży. Ponadto niepełne wypróżnienia pęcherza moczowego sprzyjają zakażeniom układu moczowego.

Konieczne jest zatem wdrożenie odpowiedniej diagnostyki i leczenia zastawki cewki tylnej, co może zapobiec niebezpiecznym powikłaniom.

Mariusz Kłos

Bibliografia
  • "Urologia. Podręcznik dla studentów medycyny", red. nauk. Andrzej Borkowski, wyd. Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa
  • "Podręcznik urologii Diagnostyka i leczenie" Mike B. Siroky, Robert D. Oates, Richard K. Babayan, red. wyd. pol. Krzysztof Bar, wyd. Czelej, Lublin