Zaparcie wtórne i nawykowe

Zaparcia wtórne, czyli problemy z wypróżnianiem (oddawaniem stolca) należą do najczęstszych zaburzeń przewodu pokarmowego. Zaparcia nawykowe (Obstipatio habitualis) za przyczynę mają czynniki psychogenne (wstyd, skrępowanie, wieczny pośpiech). Zaparcie nawykowe to częsty problem, ale często pochopnie rozpoznawany, bez wykluczenia przyczyn zaparć wtórnych.

Przyczyny zaparć:

a) choroby układu pokarmowego:
- bolesne uszkodzenia odbytu (hemoroidy, pęknięcie, przetoka),
- guzy lub zwężenia jelita,
- procesy zapalne jelit,

b) nieprawidłowa dieta:
- nieregularne, złe odżywanie,
- dieta zawierająca zbyt mało błonnika,
- picie zbyt małej ilości płynów,

c) aktualnie pobierane leki:
- antydepresyjne,
- kodeina,
- atropina,
- leki porażające zwoje,
- inne,

d) inne choroby:
- choroby metaboliczne przebiegające z hipokalemią, hiperkalcemią, porfirią,
- osłabienie mięśni brzusznych przy chorobach płuc,
- ogólne osłabienie przy kacheksji lub ogólnej otyłości,
- choroba Hirschsprunga,
- paraplegia.

Leczenie zaparć wtórnych i nawykowych

Leczenie zaparć wtórnych polega na usunięciu ich przyczyny, choć w większości przypadków są leczone przez chorych domowymi i ogólnodostępnymi środkami. Niestety zbyt często są stosowane doraźnie, środki przeczyszczające jelita, a te powinny być stosowane w ostateczności. W leczeniu i profilaktyce ważne jest utrzymywane prawidłowej, regularnej diety, bogatej w błonnik, przyjmowanie dużej ilości płynów, unormowanie czasu snu, ruch fizyczny.

Ze względu na postępowanie leczenia zaparć nawykowych konieczne jest wykluczenie występowania zaparć wtórnych. Leczenie zaparć nawykowych, które mają psychogenne przyczyny, ma charakter psychoterapeutyczny. Konieczne jest wyjaśnienie mechanizmu działania układu pokarmowego, wypróżniania oraz momentu zahamowania wypróżniania u chorego. Terapia ma na celu zmianę złych nawyków, natrętnych myśli, tendencji do kierowania swojej percepcji i działań na własne myśli i emocje (introwersji).

Jeżeli prawidłowo przeprowadzona psychoterapia nie przyniesie zadowalających efektów, to stosowane są środki przeczyszczające, do których należą m.in. sole czyszczące (głównie sole magnezu), etyloceluloza, płatki owsiane, otręby, siemię, środki poślizgowe, parafina, stymulantia takie jak Senes, Cascara segrada, Bisacodyl i wiele innych leków roślinnych syntetycznych.

Żaneta Malec

Bibliografia
  • "Choroby wewnętrzne", Andrzej Szczeklik, wyd. Medycyna Praktyczna, Kraków
  • "Choroby wewnętrzne", Franciszek Kokot, wyd. Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa