Zapalenie tkanki tłuszczowej

Zapalenie tkanki tłuszczowej jest odczynem zapalnym powstałym w odpowiedzi na martwicę komórek tłuszczowych. Schorzenie dotyczy przede wszystkim obszarów tkanki podskórnej, ale może rozwinąć się również w innych lokalizacjach, gdzie obecne są komórki tłuszczowe. Objawy zapalenia mogą dotyczyć różnych układów i narządów organizmu.

Przyczyny występowania zapalenia tkanki tłuszczowej nie zostały do końca wyjaśnione. Podejrzewa się kilka czynników, które mogą zapoczątkować nieprawidłowości, przede wszystkim bodźce fizyczne, takie jak urazy, skaleczenia, czy nakłucia oraz związki chemiczne działające zewnętrznie.

Poza tym do innych czynników, które mogą zapoczątkować zapalenie tkanki tłuszczowej należą zaburzenia biochemiczne w ustroju, np. niedobór antytrypsyny alfa, czy wzmożona aktywność enzymów trzustkowych. Również zakażenia mogą odgrywać istotną rolę w zmianach zachodzących w zapaleniu tkanki tłuszczowej.

Objawy zapalenia tkanki tłuszczowej często współistnieją z innymi chorobami, przede wszystkim z uogólnionymi patologiami tkanki łącznej, histiocytozą, czy zespołami rozrostowymi układu limfatycznego. Mechanizm rozwoju zmian martwiczych w tkance tłuszczowej nie został wyjaśniony, podobnie jak współistnienie nieprawidłowości z innymi schorzeniami ogólnymi, czy patologiami w obrębie trzustki. Przypuszcza się, że pewną rolę mogą odgrywać przeciwciała klasy IgG.

Objawy zapalenia tkanki tłuszczowej

Opisano kilka postaci klinicznych zapalenia tkanki tłuszczowej. Najczęściej rozpoznaje się typ samoistny schorzenia (choroba Webera i Christiana), który objawia się bolesnymi zmianami o charakterze guzowatym w tkance podskórnej, zlokalizowanymi najczęściej w obrębie kończyn dolnych, a rzadziej na tułowiu. Schorzenie dotyczy przeważnie kobiet rasy białej.

Przebieg kliniczny zapalenia tkanki tłuszczowej jest często poprzedzony dolegliwościami bólowymi ze strony stawów i mięśni oraz stanami podgorączkowymi. Nieprawidłowości obserwowane w obrębie tkanki podskórnej z reguły utrzymują się przez okres kilku tygodni, a gojąc się pozostawiają charakterystyczne zmiany bliznowate. Niekiedy może dojść do powstania przetok, z których uwalniana jest gęsta wydzielina.

W przebiegu zapalenia tkanki tłuszczowej często obserwuje się współistnienie schorzeń stawowych, błon surowiczych lub nerek. Nieraz dochodzi do uszkodzenia wątroby i układu krwiotwórczego. Inna postać zapalenia tkanki tłuszczowej może przebiegać z współistnieniem guzków podskórnych ze schorzeniami trzustki, przede wszystkim z jej torbielami rzekomymi, niedokrwieniem, uszkodzeniem pourazowym lub procesami zapalnymi. W niektórych przypadkach dołącza zapalenie stawów i obserwuje się inną postać z charakterystycznymi objawami klinicznymi.

Rozpoznanie zapalenia tkanki tłuszczowej

Ustalenie rozpoznania zapalenia tkanki tłuszczowej jest możliwe po stwierdzeniu typowych morfologicznych zmian obserwowanych w tkance tłuszczowej w mikroskopie, po pobraniu wycinka z chorobowo zmienionych obszarów. Ważne jest również stwierdzenie, czy z zapaleniem tkanki tłuszczowej współistnieją inne nieprawidłowości, które są często obserwowane w tym schorzeniu (np. zmiany w trzustce, choroby reumatyczne). Zdarza się, że choroba jest pierwszym objawem patologii, które rozwijają się w przyszłości w obrębie trzustki.

W różnicowaniu zapalenia tkanki tłuszczowej należy uwzględnić rumień guzowaty, zmiany w tkance podskórnej powstałe bezpośrednio po zakażeniu. Ważne jest stwierdzenie, czy choroba ma charakter izolowany, czy stanowi element innego zespołu chorobowego (np. guzkowego zapalenia tętnic, tocznia rumieniowatego układowego). Należy również wykluczyć celowe uszkodzenia skóry u osób z różnymi zaburzeniami psychicznymi.

W procesie diagnostycznym zapalenia tkanki tłuszczowej należy także wziąć pod uwagę wyniki badań pomocniczych. Podczas zaostrzeń choroby obserwuje się znaczne przyspieszenie odczynu opadania krwinek czerwonych (wzrost wartości OB), podwyższone stężenie tzw. białek ostrej fazy (np. C-reaktywnego - CRP) oraz leukocytozę z przewagą neutrofilów.

W badaniach laboratoryjnych również stwierdza się obniżony poziom hemoglobiny, krwinek czerwonych i hematokrytu oraz niekiedy białkomocz ze zwiększoną ilością krwinek czerwonych i białych w osadzie moczu. U chorych ze zmianami w trzustce dochodzi do wzrostu aktywności enzymu trzustkowego - lipazy, w surowicy krwi.

Leczenie i rokowanie przy zapaleniu tkanki tłuszczowej

Izolowane zapalenie tkanki tłuszczowej leczy się stosując niesteroidowe leki przeciwzapalne, a w przypadkach przebiegających z większym nasileniem procesu chorobowego podaje się glikokortykosteroidy lub leki tłumiące odpowiedź układu odpornościowego (immunosupresyjne), np. cyklofosfamid lub cyklosporynę.

W przypadku współistnienia innych schorzeń, w przebiegu których dochodzi do rozwoju zmian zapalnych w obrębie tkanki tłuszczowej, podstawowe znaczenia ma terapia choroby podstawowej.

Rokowanie w zapaleniu tkanki tłuszczowej jest różne, zależy przede wszystkim od czynnika wywołującego schorzenie, stopnia zaawansowania zmian rozwijających się w obrębie różnych narządów i układów oraz od wystąpienia powikłań. W postaci samoistnej zapalenie tkanki tłuszczowej przebiega z okresami nasilenia objawów chorobowych i ich stopniowego osłabienia.

Mariusz Kłos

Bibliografia
  • "Choroby wewnętrzne", Andrzej Szczeklik, wyd. Medycyna Praktyczna, Kraków
  • "Interna", Włodzimierz Januszewicz, Franciszek Kokot, wyd. Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa