Zapalenie stawów w przebiegu nieswoistych zapaleń jelit

Zapalenie stawów w przebiegu nieswoistych zapaleń jelit to schorzenie reumatyczne dotyczące zmian stawowych, rozwijających się w chorobie Leśniowskiego i Crohna oraz we wrzodziejącym zapaleniu jelita grubego. Najczęściej zajętymi stawami są krzyżowo-biodrowe, kręgosłupa i niektóre stawy obwodowe.

Szacuje się, że kilkanaście procent chorych na nieswoiste zapalenia jelit dotkniętych jest równocześnie zmianami zapalnymi pojawiającymi się w obrębie stawów. Przypuszcza się, że czynnikami sprzyjającymi powstawaniu zmian są uwarunkowania genetyczne.

Objawy zapalenia stawów w przebiegu nieswoistych zapaleń jelit

Postać obwodowa zapalenia stawów w przebiegu nieswoistych zapaleń jelit towarzyszy zaostrzeniom nieswoistych zapaleń jelit. Pojawiają się w jej przebiegu stany zapalne najczęściej stawów kolanowych, łokciowych i skokowych, które mają charakter wędrujący, niesymetryczny i ostry.

Często przy zapaleniu stawów w przebiegu nieswoistych zapaleń jelit obserwuje się również zmiany pozastawowe, przede wszystkim wysypki skórne, zapalenia tęczówki lub blaszki nadtwardówkowej oka, owrzodzenia w obrębie błony śluzowej jamy ustnej oraz obecność palców pałeczkowatych.

Postać osiowa zapalenia stawów w przebiegu nieswoistych zapaleń jelit nie jest zależna od zmian zapalnych w jelitach, tzn. objawy z reguły nie nasilają się wraz z progresją choroby podstawowej. Dominującymi dolegliwościami są bóle okolicy lędźwiowo-krzyżowej kręgosłupa ze sztywnością, zwłaszcza w nocy i po przebudzeniu. Dolegliwości zmniejszają się w czasie aktywności ruchowej.

Rozpoznanie zapalenia stawów w przebiegu nieswoistych zapaleń jelit

Rozpoznanie zapalenia stawów w przebiegu nieswoistych zapaleń jelit ustala się na podstawie obecności zmian zapalnych w jelitach typowych dla nieswoistych schorzeń (choroby Leśniowskiego i Crohna oraz wrzodziejącego zapalenia jelita grubego), które wymagają przeprowadzenia badania endoskopowego z pobraniem wycinka i jego oceną w mikroskopie oraz badania radiologicznego potwierdzającego nieprawidłowości.

Poza tym niezbędne jest stwierdzenie stanu zapalnego w stawach obwodowych, krzyżowo-biodrowych lub kręgosłupa. W różnicowaniu bierze się pod uwagę niecharakterystyczną postać reumatoidalnego zapalenia stawów, infekcyjne i reaktywne zapalenia stawów oraz inne choroby z grupy spondyloartropatii przebiegające z podobnymi objawami klinicznymi.

Leczenie zapalenia stawów w przebiegu nieswoistych zapaleń jelit

Terapia zapalenia stawów w przebiegu nieswoistych zapaleń jelit opiera się na leczeniu choroby podstawowej i fizjoterapii pozwalającej utrzymać sprawność zwłaszcza w postaci osiowej schorzenia.

Kolejną metodą jest leczenie farmakologiczne zmian stawowych, polegające na zastosowaniu paracetamolu lub tramadolu w celu złagodzenia dolegliwości bólowych (należy unikać niesteroidowych leków przeciwzapalnych) oraz wstrzykiwaniu dostawowym glikokortykosteroidów. Można również w niektórych przypadkach klinicznych rozważyć leczenie operacyjne.

Rokowanie przy zapaleniu stawów w przebiegu nieswoistych zapaleń jelit

Rokowanie w zapaleniu stawów w przebiegu nieswoistych zapaleń jelit jest różne, w znacznej mierze zależy od schorzenia podstawowego i związanego z nim przebiegu klinicznego oraz nasilenia objawów chorobowych. Postać osiowa często doprowadza już po 2-3 latach trwania choroby do niepełnosprawności i znacznego pogorszenia jakości życia.

Większość zmian stawowych rozwija się po kilku latach od wystąpienia nieprawidłowości zapalnych w obrębie jelit. Jedynie sporadycznie zapalenie stawów może wyprzedzać pojawienia się zmian jelitowych (przede wszystkim u dzieci z chorobą Leśniowskiego i Crohna).

W odróżnieniu od postaci osiowej typ obwodowy choroby z reguły nie doprowadza do trwałych zmian i zniekształceń w obrębie stawów, dlatego rokowanie w tej postaci choroby jest zdecydowanie lepsze.

Powikłania przy zapaleniu stawów w przebiegu nieswoistych zapaleń jelit

Istotnym problemem w przebiegu zapalenia stawów w nieswoistych zmianach jelitowych są powikłania, przede wszystkim ograniczenie sprawności i osteoporoza, powstała wskutek niepełnej ruchomości stawów i stosowania glikokortykosteroidów.

Z innych powikłań pojawiających się w obrębie narządu ruchu należy wymienić zapalenie przyczepów ścięgnistych (rozwija się zwłaszcza w typie osiowym schorzenia), ropnie mięśni i ropne zapalenie stawu biodrowego, powstające wskutek obecności przetoki u chorych na chorobę Leśniowskiego i Crohna.

Mariusz Kłos

Bibliografia
  • "Choroby wewnętrzne", Andrzej Szczeklik, wyd. Medycyna Praktyczna, Kraków
  • "Medycyna wewnętrzna", Gerd Herold i współautorzy, wyd. Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa