Zapalenie jądra i najądrza

Zapalenie jądra jest stanem patologicznym rozwijającym się z powodu przeniesienia procesu zapalnego przez ciągłość z najądrza lub na drodze przechodzenia drobnoustrojów naczyniami krwionośnymi. Typowe schorzenie jest charakterystyczne, jako powikłanie wirusowego nagminnego zapalenia ślinianek przyusznych (świnki).

Izolowane zapalenie jąder, będące oddzielną jednostką chorobową występuje niezmiernie rzadko. Schorzenie objawia się bolesnością jądra, jego powiększeniem i twardą konsystencją, a ponadto skóra moszny tej okolicy jest zaczerwieniona, napięta i bolesna.

Leczenie jest takie samo jak w przypadku zapalenia najądrza - podaje się antybiotyki z grupy tetracyklin lub fluorochinolonów, ze względu na ich dobre przechodzenie do układu moczowego i wysoką skuteczność w zwalczaniu bakterii będących najczęściej przyczynami schorzenia.

Powikłaniem zapalenia jądra może być zaburzenie procesu tworzenia plemników, wskutek uciskających mas martwiczych (takie powikłanie jest częstym stanem w przebiegu zapalenia jądra w następstwie wirusowego nagminnego zapalenia ślinianek przyusznych).

Ostre zapalenie najądrza

Ostre zapalenie najądrza początkowo obejmuje strukturę zwaną ogonem najądrza, ale może rozprzestrzenić się na cały narząd oraz wtórnie dotyczyć jądra i powrózka nasiennego.

Dolegliwości mają charakter jednostronnego bólu opisywanego, jako tępy, długotrwały, promieniujący do dolnej części brzucha lub do boku. Bolesność może być złagodzona przez uniesienie jądra do góry (jest to tzw. objaw Prehna), co może pomóc w różnicowaniu zapalenia najądrza ze skrętem jądra.

Ponadto w rozpoznaniu różnicowym należy uwzględnić wodniaka, nowotwory jądra lub przepukliny mosznowe. Przyczyną rozwoju ostrego zapalenia najądrza mogą być choroby przenoszone drogą płciową lub bakteryjne zakażenia innych struktur układu moczowo-płciowego.

Choroba przenoszona drogą płciową wywołująca ostre zapalenie struktury najądrza jest najczęściej następstwem zakażenia chlamydiowego lub dwoinką rzeżączki. Do wyizolowania i stwierdzenia Chlamydii niezbędne jest zastosowanie specjalnych pożywek, bez ich użycia wyniki są zafałszowane i diagnoza nie może być prawidłowo postawiona.

Testy serologiczne surowicy krwi obwodowej nie znalazły tu szerszego zastosowania, nie pozwalają bowiem na postawienie pewnej diagnozy. W leczeniu ostrego zapalenia najądrza spowodowanego chorobą przenoszoną drogą płciową podaje się makrolidy lub alternatywą może być stosowanie fluorochinolonów.

Bakteryjne zakażenie układu moczowo-płciowego jest częstą przyczyną rozwoju zapalenia najądrza przede wszystkim u mężczyzn po 40. roku życia (dominuje wśród przyczyn powstania schorzenia najądrza). Bakterie gram-ujemne znajdowane są w moczu w następstwie procesu chorobowego toczącego się w drogach odprowadzających mocz, leczenie ściśle związane jest z wynikami posiewu moczu - antybiotyk dobiera się odpowiednio do skuteczności wobec wyizolowanego z moczu szczepu patogennego.

Z metod niespecyficznych stosuje się niesteroidowe leki przeciwzapalne oraz zaleca się pacjentowi odpoczynek z uniesioną moszną. Dolegliwości bólowe można łagodzić ostrzykiwaniem okolic powrózka nasiennego środkami działającymi miejscowo znieczulająco.

Przewlekłe zapalenie najądrza

Przewlekłe zapalenie najądrza jest schorzeniem, którego dominujący objaw to umiarkowany ból. Proces chorobowy przeważnie dotyczy jednej strony, a zakażenie podobnie jak w ostrej postaci choroby, rozprzestrzenia się z pęcherza moczowego lub cewki moczowej (dlatego ważne jest wczesne rozpoznanie i odpowiednie leczenie innych stanów zapalnych okolicy moczowo-płciowej).

Najądrze jest wyjątkowo tkliwe, stwardniałe i pogrubione. Leczenie jest takie samo, jak w przypadku ostrego zapalenia najądrza (podawanie antybiotyków), jednak trwa dłużej - zalecane jest przedłużenie terapii o 3 tygodnie, ze względu na lepszy efekt leczniczy w porównaniu z krótszym czasem stosowania antybiotyku. W niektórych przypadkach konieczne bywa operacyjne usunięcie najądrza.

Mariusz Kłos

Bibliografia
  • "Pediatria", red. nauk. Krystyna Kubicka, Wanda Kawalec, wyd. Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa
  • "Urologia. Podręcznik dla studentów medycyny", red. nauk. Andrzej Borkowski, wyd. Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa