Zakażenia układu moczowego w ciąży

Zakażenia układu moczowego w ciąży są jednym z najczęstszych schorzeń rozwijających się i towarzyszących ciąży. Infekcje dróg moczowych ogólnie częściej dotyczą kobiet, w porównaniu z mężczyznami, ze względu na anatomiczne różnice między budową układu moczowego u obu płci. Występowanie zakażeń ma związek z aktywnością seksualną kobiet, zarówno w czasie trwania ciąży, jak i poza tym okresem.

Czynniki ryzyka zakażeniem układu moczowego w ciąży

Zakażenia układu moczowego u kobiet w ciąży często są prowokowane przez czynniki sprzyjające, m. in. przez poszerzenie dróg wyprowadzających mocz (ze zwiększeniem średnicy cewki moczowej włącznie), zwolnienie przepływu moczu oraz fizjologiczne jedno- lub obustronne wodonercze, które jest spowodowane uciskiem macicy na moczowód, częściej prawy. Ponadto czynnikiem ryzyka rozwoju zakażeń w ciąży są zmiany obserwowane w składzie moczu.

Wszystkie powyższe stany są zaburzeniami fizjologicznymi, które obecne są u znacznej części kobiet spodziewających się dziecka. Ponadto częściej obserwuje się odpływ pęcherzowo-moczowodowy, co również sprzyja rozprzestrzenianiu się drobnoustrojów do układu moczowego. Zasadowy odczyn moczu, obecność glukozy i białkomocz także są stanami predysponującymi do rozwoju zakażeń układu moczowego u kobiet w ciąży.

Objawy zakażenia układu moczowego w ciąży

Bezobjawowy bakteriomocz jest stanem często spotykanym u kobiet w ciąży (występuje nawet u kilku procent ciężarnych). Uważa się, że jego pojawienie doprowadza do rozwoju odmiedniczkowego zapalenia nerek nawet u połowy pacjentek, jeżeli wcześniej nie rozpocznie się odpowiedniego leczenia.

W części przypadków bezobjawowego bakteriomoczu występują przedwczesne skurcze mięśniówki macicy. Zgodnie z nazwą bezobjawowej bakteriurii stanowi temu nie towarzyszą żadne dolegliwości.

Zapalenie pęcherza moczowego jest schorzeniem obserwowanym u około 2 procent kobiet ciężarnych. Do podstawowych objawów choroby należą częste uczucie parcia na mocz i dolegliwości bólowe w dole podbrzusza.

W badaniu ogólnym moczu wykrywa się niewielkie ilości białka, krwinek czerwonych i białych (parametry te odbiegają jednak od granic dopuszczalnej normy). Badanie na obecność bakterii wykazuje szczepy chorobotwórcze.

Odmiedniczkowe zapalenie nerek u kobiet ciężarnych jest rzadkim stanem, który objawia się symptomami podobnymi do obserwowanych w zapaleniu pęcherza moczowego. Poza tym występują: gorączka, mdłości, wymioty i ból okolicy lędźwiowej.

Większość przypadków schorzenia jest wywołana przez drobnoustroje fizjologicznie obecne w drogach moczowych, do ich namnażania się dochodzi ze względu na panujące w ciąży sprzyjające warunki.

Rozpoznanie zakażenia układu moczowego w ciąży

Zakażenia układu moczowego w ciąży rozpoznaje się na podstawie wyników bakteriologicznego badania niezanieczyszczonej próbki moczu. Poza tym na infekcję wskazuje zwiększona ilość białych krwinek w moczu (leukocyturia).

W bezobjawowej postaci nie stwierdza się żadnych innych nieprawidłowości, dlatego konieczna jest dokładna interpretacja powyższych wyników badań. W pozostałych odmianach zakażeń układu moczowego u kobiet w ciąży współistnieją objawy chorobowe, które sugerują wystąpienie infekcji. Wszystkie kobiety ciężarne są poddawane rutynowym badaniom ogólnym moczu, a w razie wskazań wykonuje się u nich ocenę bakteriologiczną.

W celu uniknięcia uzyskania błędnych wyników niezbędne jest przestrzeganie warunków prawidłowego pobierania moczu (po dokładnym umyciu okolicy cewki moczowej i ze środkowego strumienia).

Leczenie zakażenia układu moczowego w ciąży

Podstawową metodą postępowania u kobiet w ciąży, u których stwierdzono zakażenie układu moczowego, jest podawanie antybiotyków dopuszczonych do stosowania w ciąży. Korzyści z leczenia mają przeważać nad ewentualnymi nieprawidłowościami, które potencjalnie mogą pojawić się u płodu.

Leczenie bezobjawowego bakteriomoczu ma na celu usunięcie szczepów chorobotwórczych z dróg moczowych, bez jednoczesnego nadmiernego narażenia płodu na działanie preparatów farmakologicznych. Terapia powinna trwać krótko, ale musi być skuteczna. Najczęściej stosowanymi lekami są nitrofurantoina i ampicylina. Środkami tzw. kolejnego rzutu są cefalosporyny albo antybiotyki beta-laktamowe.

Leczenie zapalenia pęcherza moczowego jest podobne, ale powinno być prowadzone dłużej. Uzasadnione jest wykonanie posiewu bakteriologicznego z krwi w przypadkach odmiedniczkowego zapalenia nerek (pacjentki są zwykle hospitalizowane, wymagają nawodnienia i dożylnego podawania antybiotyków). W leczeniu tych postaci stosuje się cefalosporyny i ampicylinę z aminoglikozydami.

Mariusz Kłos

Bibliografia
  • "Choroby wewnętrzne", Andrzej Szczeklik, wyd. Medycyna Praktyczna, Kraków
  • "Położnictwo i ginekologia", red. nauk. Grzegorz H. Bręborowicz, wyd. Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa
  • "Położnictwo praktyczne i operacje położnicze", red. Pschyrembel Willibald, Dudenhausen Joachim, wyd. Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa