Zakażenia połogowe

Zakażenia połogowe są procesami chorobowymi obserwowanymi w połogu, które przebiegają z gorączką rozwijającą się wskutek wtargnięcia chorobotwórczych drobnoustrojów do ran poporodowych.

Uszkodzenia te występują w obrębie trzonu macicy i w częściach miękkich kanału rodnego (urazy dolnego odcinka macicy, szyjki macicy, pochwy i sromu, powstałe w trakcie przechodzenia płodu z macicy na zewnątrz lub wskutek interwencji położniczych, np. nacięcia krocza).

Zakażenie połogowe może obejmować jedynie rany poporodowe i nie szerzyć się dalej lub, najczęściej z miejsca łożyskowego, rozprzestrzeniać się różnymi drogami w organizmie (przez błony śluzowe, naczynia limfatyczne lub krwionośne).

Przyczyny zakażenia połogowego

Najczęstszymi drobnoustrojami wywołującymi zakażenia połogowe są bakterie tlenowe, takie jak Escherichia coli, Proteus, Klebsiella, Pseudomonas, Streptococcus lub Staphylococcus oraz bakterie o metabolizmie beztlenowym, np. Bacteroides, Clostridium, Peptostreptococcus, i inne.

W zakażeniach połogowych dominują infekcje mieszane, za które odpowiedzialne są różne szczepy bakteryjne. Mogą one pochodzić z zewnątrz, np. z rękawic położnika lub położnej, z narządzi stosowanych podczas porodu.

Nieraz w warunkach prawidłowych bakterie te stanowią florę fizjologiczną sromu, pochwy lub innych części ciała, a w przypadku przerwania ciągłości tkanek i występowania warunków sprzyjających, mogą odpowiadać za wystąpienie zakażenie połogowego.

Objawy zakażenia połogowego

Przebieg kliniczny zakażenia połogowego zależy przede wszystkim od zjadliwości bakterii, od ogólnego stanu odpornościowego kobiety po porodzie (długotrwałe porody, utrata krwi oraz stosowane zabiegi położnicze zwiększają ryzyko rozwoju zakażeń połogowych, ponieważ wpływają na osłabienie odporności pacjentek) i od czasu, w którym nastąpiło zakażenie.

Miejscowe zakażenia połogowe obejmują przede wszystkim zakażenia jamy macicy, które należą do najczęstszych zapaleń połogowych. Pierwszymi objawami klinicznymi są stany podgorączkowe. Upławy z jamy macicy zmieniają swoją konsystencję i stają się cuchnące. Dochodzi do zwolnienia fizjologicznego poporodowego zwijania się macicy.

Podczas badania palpacyjnego kobieta zgłasza dolegliwości bólowe, czasem pojawiają się krwawienia, które zwykle nie są znacznie nasilone i występują z przerwami. W lekkiej postaci zapalenia błony śluzowej macicy często stwierdza się zatrzymanie odchodów połogowych.

Połogowe zapalenie przydatków rozwija się w następstwie rozprzestrzeniania się drobnoustrojów chorobotwórczych do jajowodów drogą błon śluzowych. Najlżejszą postacią jest zapalenie błony śluzowej jajowodu, nieco cięższe przypadki dotyczą ropniaka jajowodu lub ograniczonego zapalenia otrzewnej miednicy mniejszej. Cięższy przebieg kliniczny obserwuje się w przypadku wystąpienia ropnia jajnika i rozlanego zapalenia otrzewnej.

Połogowe zapalenie przydatków cechuje się występowaniem kłujących dolegliwości bólowych, początkowo jednostronnych. Poza tym obserwuje się znaczną bolesność podczas badania palpacyjnego.

Dodatkowo stwierdza się podwyższoną temperaturę ciała. Wraz z rozprzestrzenianiem się procesu chorobowego dołączają inne objawy: nudności, wymioty, czy bardzo nasilone dolegliwości bólowe.

Połogowe zapalenie przymacicz jest zakażeniem spowodowanym rozprzestrzenianiem się infekcji miejscowych drogą naczyń chłonnych. Typowymi dolegliwościami są bóle, które promieniują w stronę kończyny dolnej, współistniejące z gorączką. Dodatkowo w badaniu palpacyjnym stwierdza się występowanie bolesnego nacieku w przymaciczach. Ponadto może być zgłaszany ucisk na pęcherz moczowy lub odbytnicę.

Posocznica połogowa jest następstwem szerzenia się miejscowych zakażeń połogowych drogą naczyń krwionośnych. Objawia się gorączką, która często przekracza 39 stopni Celsjusza, symptomami ogólnymi (cierpiący wyraz twarzy, przyspieszone i słabe tętno, suchy i spękany język, przyspieszony i płytki oddech).

Ponadto chore są niespokojne, może skrajnie dojść do niewydolności krążenia. W przebiegu posocznicy połogowej pojawić się mogą groźne dla życia powikłania pod postacią zaburzeń krzepnięcia.

Połogowe zapalenie otrzewnej jest zakażeniem, które rozwija się w następstwie szerzenia się procesu drogą błon śluzowych, naczyń limfatycznych lub krwionośnych. Dominującym objawem jest nasilona bolesność całego brzucha, wrażliwość na każdy dotyk i wstrząsanie, bolesność na ucisk i jego zwolnienie (objaw otrzewnowy).

Poza tym obserwuje się wzrost napięcia mięśni brzucha (jest to obronna reakcja mięśniowa) oraz niedrożność porażenną jelit. Tętno jest szybkie, słabe, występuje gorączka, złe samopoczucie i inne objawy ogólnoustrojowe.

Leczenie zakażenia połogowego

W każdym przypadku wystąpienia zakażeń połogowych (zwłaszcza szerzących się miejscowych zapleń) konieczne jest szybkie i intensywne wdrożenie odpowiedniego leczenia szpitalnego.

Oprócz zaleceń ogólnych zastosowanie znalazły okłady, preparaty o działaniu spazmolitycznym, a w niektórych przypadkach konieczna jest interwencja chirurgiczna.

Podstawową metodą postępowania przy zakażeniu połogowym jest jednak terapia antybiotykowa, podaje się preparaty o szerokim spektrum działania, które obejmuje wiele szczepów bakteryjnych.

Po potwierdzeniu odpowiedzialnego za wystąpienie zakażenia połogowego, wskazana jest korekta ze zmianą antybiotyku na taki, na który wykazane drobnoustroje pozostają wrażliwe.

W przypadkach posocznicy połogowej konieczne jest wdrożenie intensywnego postępowania medycznego wraz z zastosowaniem odpowiednich leków przeciwbakteryjnych i leczenia chirurgicznego.

Mariusz Kłos

Bibliografia
  • "Położnictwo i ginekologia", red. nauk. Grzegorz H. Bręborowicz, wyd. Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa
  • "Położnictwo praktyczne i operacje położnicze", red. Pschyrembel Willibald, Dudenhausen Joachim, wyd. Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa