Zakażenia drożdżakowe skóry, błon śluzowych i paznokci

Zakażenia drożdżakowe skóry, błon śluzowych i paznokci przebiegają pod postacią zmian zapalnych błon śluzowych, skóry i paznokci oraz cechują się różnorodnością obrazu klinicznego. Nieraz dochodzi do przebiegu o charakterze ogólnoustrojowym, zwłaszcza u osób z zaburzeniami odpornościowymi.

W przebiegu zakażenia drożdżakowego skóry, błon śluzowych i paznokci podstawową rolę odgrywają grzyby Candida albicans i Pityrosporum furfur. Drożdżaki w warunkach prawidłowych występują na błonach śluzowych i skórze, ale dopiero czynniki usposabiające powodują rozwój zmian chorobowych.

Często w przebiegu cukrzycy, zaburzeń żołądkowo-jelitowych, w ciąży, czy u osób otyłych dochodzi do powstania zmian wywołanych przez drożdżaki. Niedobory witaminowe, przewlekłe leczenie antybiotykami lub stan ogólnego wyniszczenia również sprzyjają rozwojowi zakażeń drożdżakowych skóry, błon śluzowych i paznokci.

Ponadto przyczyny zewnątrzustrojowe zakażenia drożdżakowego skóry, błon śluzowych i paznokci, takie jak niewielkie urazy, częste moczenie lub nadmierna potliwość mogą być czynnikami inicjującymi powstawanie zmian chorobowych o podłożu drożdżakowym. Zdarza się, że u niektórych pracowników schorzenie ma charakter zawodowy (np. u praczek, pomywaczek, pracowników przemysłu cukierniczego i owocowego).

Objawy zakażenia drożdżakowego skóry, błon śluzowych i paznokci

Kandydoza błon śluzowych przebiega z białymi plamami, które sprawiają wrażenie nałożonych na błony śluzowe, mogą zlewać się ze sobą i dotyczyć rozległych obszarów. Często współistnieją dolegliwości bólowe i pieczenie spowodowane rozwojem ostrego procesu zapalnego w obrębie błon śluzowych.

Kandydoza najczęściej dotyczy jamy ustnej, sromu i pochwy. Zakażenie pojawia się w każdym wieku, ale szczególnie dotyczyć może kobiet w ciąży i osób chorujących na cukrzycę. Przebieg schorzenia jest najczęściej nawrotowy i przewlekły.

Kandydoza kątów ust charakteryzuje się nadżerkami, które najczęściej pojawiają się po obu stronach i nieleczone mogą utrzymywać się przez długi czas. U pacjentów obserwuje się charakterystyczne popękania w okolicach kątów ust. Często zmiany obecne są u osób z niedoborem witamin z grupy B (zwłaszcza witaminy B2).

Wyprzenia drożdżakowe objawiają się ogniskami rumieniowo-wysiękowymi i złuszczającymi, które są ograniczone do miejsc przylegania fałdów skórnych. W głębi dochodzi do pękania naskórka. Zmiany cechuje dobre odgraniczenie od otoczenia. Poza tym w okolicach obserwuje się pęcherzyki lub nadżerki, zwane satelitami.

Wyprzenia drożdżakowe najczęściej dotyczą obszarów międzypalcowych (głównie przestrzeni pomiędzy trzecim, a czwartym palcem ręki), niekiedy zmiany obserwowane są na stopach, w fałdach skórnych, a u kobiet w okolicach podsutkowych. Tzw. zapalenie pieluszkowe skóry powikłane kandydozą występuje u noworodków w pachwinach i między pośladkami.

Kandydoza wałów i płytek paznokciowych na początku przebiega z obrzękiem, silnym zaczerwienieniem i nasiloną bolesnością skóry graniczącej z paznokciami. Przy ucisku wydobywa się treść ropna. W zmianach przewlekłych płytki mają zabarwienie szaro-żółte, tracą połysk, a następnie ulegają rozwarstwieniu i przerostowi.

Ziarniniak drożdżakowy jest bardzo rzadkim i przewlekłym zakażeniem drożdżakowym i dotyczy przede wszystkim dzieci z upośledzoną odpornością organizmu i zaburzeniami hormonalnymi.

Zmiany o charakterze guzów z nadmiernym rogowaceniem zlokalizowane są przede wszystkim na owłosionej skórze głowy, na twarzy i kończynach. Często zajęte procesem chorobowym są również płytki paznokciowe i błony śluzowe.

Rozpoznanie zakażenia drożdżakowego skóry, błon śluzowych i paznokci

Ustalenie rozpoznania zakażenia drożdżakowego skóry, błon śluzowych i paznokci opiera się na stwierdzeniu typowych dla choroby wykwitów skórnych w ich poszczególnych lokalizacjach. Ważne jest badanie mikologiczne na obecność grzyba w zmienionych chorobowo tkankach i posiewy z hodowlami patogenów.

W różnicowaniu zakażenia drożdżakowego skóry, błon śluzowych i paznokci należy uwzględnić wiele schorzeń zlokalizowanych w miejscach charakterystycznych dla zakażeń drożdżakowych.

Niekiedy zmiany skórne o podłożu infekcji bakteryjnej (np. zanokcica paznokci, wyprzenia bakteryjne okolic międzypalcowych, czy zmiany obszarów płciowych) mogą objawiać się podobnymi nieprawidłowościami skórnymi.

Łuszczyca paznokci, czy skóry również wymaga różnicowania z zakażeniami drożdżakowymi, ponadto inne zmiany grzybicze mogą być przyczyną rozwoju wykwitów skórnych o podobnym charakterze.

Leczenie zakażenia drożdżakowego skóry, błon śluzowych i paznokci

Ograniczone zmiany zakażenia drożdżakowego skóry, błon śluzowych i paznokci są wskazaniem do stosowania jedynie miejscowego leczenia. W nieprawidłowościach dotyczących rozległych obszarów i w zmianach przewlekłych lub układowych dodatkowo konieczne jest wdrożenie leczenia ogólnoustrojowego (podaje się doustnie ketokonazol i jego pochodne, terbinafinę, amfoterycynę B i inne preparaty).

W przypadku współistnienia chorób lub stanów towarzyszących, które przyczyniają się do rozwoju zakażeń drożdżakowych, podstawowe znaczenie ma leczenie schorzenia podstawowego, ponieważ często tylko to daje gwarancję skuteczności terapii przeciwdrożdżakowej i zapobiega nawrotom schorzenia.

Na ogół zastosowane leczenie zakażenia drożdżakowego skóry, błon śluzowych i paznokci jest wystarczające, niepomyślnie rokują jedynie przypadki uogólnionych zakażeń drożdżakowych, które pojawiają się w stanach zaburzonej odporności ustroju, wymagają intensywnego leczenia przeciwdrożdżakowego i przeciwbakteryjnego oraz zachowania szczególnych środków ostrożności.

Mariusz Kłos

Bibliografia
  • "Choroby skóry dla studentów medycyny i lekarzy", Stefania Jabłońska, Tadeusz Chorzelski, wyd. Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa
  • "Dermatologia i wenerologia, podręcznik dla szkół medycznych", wyd. Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa