Zagrażający poród przedwczesny

Prawidłowy czas trwania ciąży wynosi według Światowej Organizacji Zdrowia (WHO) 37-41 pełnych tygodni. Poród między 22. a 36. ukończonym tygodniem ciąży nazywany jest przedwczesnym (poniżej 22. tygodnia mówi się o poronieniu) i należy do dominujących przyczyn umieralności okołoporodowej oraz wystąpienia odległych konsekwencji dotyczących zarówno rozwoju fizycznego, jak i psychicznego u wcześniaków. Częstość występowania porodu przedwczesnego szacuje się na kilka procent ogólnej liczby porodów.

Z wcześniactwem łączy się wiele powikłań, m. in. zespół niewydolności oddechowej, krwawienia dokomorowe, leukomalacja, martwicze zapalenie jelit, dysplazja oskrzelowo-płucna, opóźniony rozwój umysłowy i retinopatia wcześniacza. Z porodem przedwczesnym wiąże się również większe ryzyko wystąpienia porażenia mózgowego. Wcześniactwo jest zatem istotnym problemem nie tylko natury medycznej, lecz również społecznej.

Czynniki ryzyka wystąpienia zagrażającego porodu przedwczesnego

Do najważniejszych czynników ryzyka wystąpienia porodu przedwczesnego należą: obciążony wywiad położniczy (przebyty jeden lub więcej porodów przedwczesnych, wystąpienie poronień w II trymestrze ciąży, ciąża mnoga, przebycie porodu przedwczesnego przez matkę kobiety ciężarnej), choroby współistniejące (przede wszystkim cukrzyca, schorzenia wątroby, nadciśnienie tętnicze, choroby nerek, zakażenia układu moczowego, niedokrwistość, stany zapalne pochwy i szyjki macicy).

Z przyczyn ginekologiczno-położniczych wystąpienia zagrażającego porodu przedwczesnego wymienia się wady wrodzone macicy, wielowodzie, duże mięśniaki macicy, łożysko przodujące i przedwczesne oddzielenie się łożyska.

Do innych czynników, które mogą wpływać na wcześniejsze wystąpienie porodu, należą przede wszystkim uzależnienia (nikotynizm, alkoholizm), niski poziom edukacji i złe warunki bytowe, niewielkie zarobki, ciężka praca i wiek matki (poniżej 18. roku życia lub powyżej 35.).

Rozpoznanie zagrażającego porodu przedwczesnego

Opracowano specjalne kryteria diagnostyczne, które umożliwiają rozpoznanie porodu przedwczesnego. Wiek ciążowy musi wynosić 22-37 ukończonych tygodni, konieczne jest udokumentowanie czynności skurczowej (minimum 4 skurcze na 20 minut lub pojawienie się 8 w ciągu godziny, minimalny czas jednego skurczu to 30 sekund).

Poród przedwczesny jest rozpoznany, kiedy doszło do pęknięcia błon płodowych, a przy zachowanym worku owodniowym niezbędne jest stwierdzenie zgładzenia szyjki macicy o minimum 75 procent i jej rozwarcie co najmniej na 2 centymetry.

Spełnienie wszystkich powyższych kryteriów upoważnia do rozpoznania porodu przedwczesnego. W przypadku podejrzenia rozpoznania diagnoza musi być szybko zweryfikowana.

W rozpoznaniu zagrażającego porodu przedwczesnego konieczne jest przeprowadzenie diagnostyki różnicowej. W procesie tym należy wziąć pod uwagę występowanie zakażeń układu moczowego, przedwczesnego oddzielenia się łożyska, mięśniaków macicy, zapalenia wyrostka robaczkowego i innych stanów klinicznych.

Postępowanie przy występowaniu zagrażającym porodzie przedwczesnym

W przypadku podejrzenia porodu przedwczesnego konieczna jest hospitalizacja ciężarnej. Należy przeprowadzić badanie położnicze przez pochwę, które powinno ocenić stopień dojrzałości szyjki i ewentualny postęp porodu.

W przypadku wystąpienia pęknięcia błon płodowych lub krwawienia z dróg rodnych, należy odstąpić od badania palpacyjnego i zastąpić je wykorzystując wzierniki.

Konieczne jest zastosowanie reżimu łóżkowego i ułożenie pacjentki na boku, najlepiej lewym. Należy również rozważyć podanie leków uspokajających i spazmolitycznych, nie ma natomiast uzasadnienie do zastosowania leków przeciwbólowych.

Niezbędne jest również odpowiednie nawodnienie pacjentki i zarejestrowanie czynności skurczowej macicy, a powyżej 26. tygodnia ciąży wykonuje się kardiotokografię (rejestruje się akcję serca płodu, jego ruchy i aktywność skurczową macicy).

Przeprowadzenie badania ultrasonograficznego jest pomocne w ustaleniu wieku ciążowego i stopnia dojrzałości płodu oraz lokalizacji łożyska i objętości płynu owodniowego. W wielu przypadkach niezbędne jest przeprowadzenie badań dodatkowych (np. morfologii krwi, badania ogólnego moczu i innych).

Przy ustalaniu strategii postępowania należy uwzględnić konsultację neonatologiczną, prowadzenie farmakoterapii płodu (zapobieganie niewydolności oddechowej, profilaktykę krwawień wewnątrzczaszkowych), wybór optymalnej metody hamowania czynności skurczowej macicy i rodzaj podawanych antybiotyków (ich stosowanie jest wskazane jedynie w przypadkach potwierdzonego zakażenia pochwy lub szyjki macicy, albo kiedy podejrzewa się zakażenie wewnątrzmaciczne).

Mariusz Kłos

Bibliografia
  • "Położnictwo i ginekologia", red. nauk. Grzegorz H. Bręborowicz, wyd. Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa
  • "Położnictwo praktyczne i operacje położnicze", red. Pschyrembel Willibald, Dudenhausen Joachim, wyd. Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa