Wyprysk zawodowy

Wyprysk zawodowy należy do chorób skórnych powstałych w wyniku mechanizmu alergicznego bądź niealergicznego. W zasadzie jest kontaktowym zapaleniem skóry, rozwijającym się wskutek oddziaływania czynników, z którymi chory styka się podczas wykonywania pracy zawodowej.

Ten rodzaj zmian skórnych posiada wszystkie cechy kontaktowego zapalenia skóry, zajmuje najczęściej okolice przedramion i rąk, w przypadku substancji o silnym działaniu alergizującym lub lotnych może być umiejscowiony również w obrębie skóry twarzy oraz innych okolic.

Przyczyny wyprysku zawodowego

Do najważniejszych czynników szkodliwych, z którymi można zetknąć się w pracy zawodowej, i które są przyczynami rozwoju wyprysku kontaktowego należą: metale (chrom, nikiel, kobalt), składniki gumy (przyspieszacze wulkanizacji, antyutleniacze), epoksydy (należą do najmocniejszych środków uczulających kontaktowo, głównym alergenem jest utwardzacz) i tzw. związki paragrupy.

Z chromem spotkać się można w przemyśle budowlanym, włókienniczym i elektrotechnicznym oraz w innych. Natomiast nikiel często wywołuje wyprysk zawodowy u galwanizerów, metalowców, elektryków i sprzątaczek.

Rozpoznanie wyprysku zawodowego

Ustalenie rozpoznania choroby zawodowej opiera się na prawidłowo zebranym wywiadzie, w którym szczególną uwagę zwraca się na poszczególne elementy, przede wszystkim, czy zmiany skórne pojawiły się po podjęciu pracy i po jakim konkretnie czasie, okresy te bywają różne i charakterystyczne dla rozmaitych zawodów.

Ważne jest stwierdzenie, jakie substancje chemiczne przy wykonywaniu danego zawodu mogą przyczynić się do pojawienia się zmian. Istotne jest także kwestia, czy przerwa w pracy powoduje ustępowanie dolegliwości.

Pomocna w ustalaniu rozpoznania jest obserwacja wpływu substancji zawodowych poprzez narażenie pacjenta na czynniki podejrzewane jako szkodliwe oraz następnie ich eliminację przez okresową przerwę w pracy (ważne jest uwzględnienie możliwości powolnego cofania się zmian skórnych, co może być mylnie interpretowane, jako brak poprawy mimo eliminacji czynnika podejrzewanego za wystąpienie zmian).Dodatkowo wykonuje się próby skórne, które jednak mogą być fałszywe, np. w wyniku obniżonego progu wrażliwości u badanego pacjenta.

Leczenie wyprysku zawodowego

W wyprysku zawodowym leczenie może być miejscowe lub ogólne. W pierwszym sposobie postępowania stosuje się okłady, a następnie kremy z glikosteroidami z dodatkiem leków odkażających lub antybiotyków. Ogólne zastosowanie znalazły środki przeciwhistaminowe, a w zmianach bardzo rozległych i znacznie nasilonych zaleca się glikosteroidy doustnie.

Zapobieganie wypryskowi zawodowemu

Zapobieganie wypryskowi zawodowemu oraz innym chorobom zawodowym polega na przestrzeganiu higieny osobistej pracowników (mycie się, zmiana ubrań po zakończonej pracy), stosowanie odpowiedniej odzieży chroniącej przed narażeniem na substancje potencjalnie wywołujące kontaktowe zmiany skórne, odpowiednie wietrzenia i higienę miejsc pracy i hal, na których odbywa się proces produkcji z wykorzystaniem różnych substancji chemicznych.

Dąży się również do udoskonalenia procesów automatyzacji produkcji w ten sposób, aby stykanie się z substancjami szkodliwymi było ograniczone do minimum. Należy dążyć do zastępowania najbardziej szkodliwych substancji używanych w produkcji przez inne związki pozbawione działań alergizujących i drażniących.

Ważne jest także wczesne wykrywanie uczuleń na czynniki zawodowe poprzez częste i systematyczne badania zawodowe. W przypadkach kiedy nie można wyeliminować czynników alergizujących, a objawy choroby nie ustępują, wskazane jest przekwalifikowanie się pracownika i zmiana miejsca wykonywania zawodu.

Mariusz Kłos

Bibliografia
  • "Choroby skóry dla studentów medycyny i lekarzy", Stefania Jabłońska, Tadeusz Chorzelski, wyd. Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa