Wstrząśnienie mózgu

Wstrząśnienie mózgu jest to łagodny stan będący skutkiem urazu centralnego układu nerwowego, najczęściej objawiający się przede wszystkim pourazową utratą przytomności, której przyczyna leży w zaburzeniach przewodzenia impulsów w drogach nerwowych, będących następstwem urazu.

Zaburzenia fizykochemiczne zachodzące w przebiegu wstrząśnienia mózgu w tkance nerwowej dotyczą najczęściej zakłócenia czynności struktury nazywanej tworem siatkowatym pnia mózgu (odpowiada on fizjologicznie za sen i czuwanie). Zaburzenia powstają również w samych połączeniach między tworem siatkowatym, a strukturą wzgórza i kory mózgowej.

Zmiany zachodzące w mózgu we wstrząśnieniu są przyczyną wyłączenia czynności mózgu (konkretnie wstępującego układu pobudzającego), charakteryzują się całkowitą odwracalnością i nie są wykrywalne jako zmiany morfologicznie.

Objawy wstrząśnienia mózgu

Zasadniczym objawem wstrząśnienia mózgu jest utrata przytomności, która zwykle jest krótkotrwała: czas wyłączenia świadomości wynosi kilka sekund do 15 minut, czasem bywa dłuższy (do 1 godziny). Definicja uwzględnia utratę przytomności jako stan trwający nie dłużej niż 6 godzin - upływ tego czasu i nieodzyskanie przytomności sugerują powstanie stłuczenia mózgu (morfologicznie - obecność rozlanego obrzęku tkanki mózgowej i rozsianych oraz miejscowych ognisk krwotocznych i martwiczych, klinicznie - przebieg cięższy od wstrząśnienia mózgu).

Po urazie występuje niepamięć wsteczna, chory nie przypomina sobie wydarzeń, które poprzedziły wypadek. Okres objęty niepamięcią wsteczną jest różny (od kilku minut, do nawet kilku dni) i nie jest zależny od nasilenia i długości trwania zaburzeń świadomości, nawet po ciężkim urazie niepamięć wsteczna może zawierać krótki okres czasu.

Niekiedy pojawia się zjawisko niepamiętania okresu po urazie - bezpośrednio po wypadku chory może być nieprzytomny przez kilka sekund, po czym wykonuje różne, złożone czynności i następnie o tym nie pamięta. Taka niepamięć pourazowa może dotyczyć różnego przedziału czasu - nawet kilkugodzinnego okresu, trwającego od chwili urazu do pełnego powrotu świadomości. Po odzyskaniu przez chorego przytomności pojawiają się nudności, wymioty, bóle głowy i zaburzenia równowagi.

W badaniu neurologicznym pacjenta nie stwierdza się żadnych odchyleń od normy. W ciężkim wstrząśnieniu oddech chorego staje się płytki, tętno ulega zwolnieniu, dochodzi do poszerzenia źrenic, które nie reagują na bodziec świetlny (nie zwężają się po skierowaniu na nie strumienia światła). Po upływie kilku albo kilkunastu minut, niekiedy kilku godzin, zaburzenia te ustępują i chory odzyskuje przytomność. W tym okresie bywa niespokojny, zamroczony, a nawet agresywny.

Rozpoznanie wstrząśnienia mózgu

Podstawowym kryterium rozpoznania wstrząśnienia mózgu jest stwierdzenie utraty przytomności po zaistniałym urazie. Wystąpienie pozostałych objawów również może pomóc przy ustaleniu rozpoznania. W różnicowaniu trzeba wziąć pod uwagę utratę przytomności, która wystąpiła przed urazem (np. na początku napadu padaczkowego utrata przytomności powoduje upadek, którego konsekwencją może być uraz głowy o podłoże; podobny mechanizm ma miejsce w przebiegu zwykłego omdlenia).

Leczenie wstrząśnienia mózgu

Nie stosuje się specjalnego leczenia wstrząśnienia mózgu - zaleca się jedynie pozostanie w łóżku i unikanie wysiłku fizycznego, stresujących sytuacji. W przypadku nasilonego bólu głowy można podać leki przeciwbólowe, przy wymiotach pamiętać należy o odpowiednim nawodnieniu, ewentualnie podaniu elektrolitów, gdy wystąpią zaburzenia w ich gospodarce. Leczenie przeciwwymiotne stosuje się tylko w znacznie nasilonych stanach chorobowych.

Rokowanie przy wstrząśnieniu mózgu

Rokowanie jest pomyślne. U większości chorych nieprawidłowości ustępują w ciągu kilku dni. Bóle głowy i inne objawy rzadko mogą utrzymywać się przez kilka tygodni, kilka miesięcy albo i dłużej. Mówi się wtedy o wystąpieniu zespołu pourazowego (zespół ten występuje częściej po cięższych urazach czaszki połączonych z utratą przytomności i objawiać się może bólami i zawrotami głowy, bezsennością, upośledzeniem pamięci, trudnością w skoncentrowaniu uwagi, niepokojem, przygnębieniem i innymi dolegliwościami).

Mariusz Kłos

Bibliografia

• "Choroby wewnętrzne", Andrzej Szczeklik, wyd. Medycyna Praktyczna, Kraków
• "Chirurgia Podręcznik dla studentów", pod red. Jana Fibaka, wyd. Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa
• "Prof. dr med. Władysław Jakimowicz Neurologia kliniczna w zarysie Podręcznik dla studentów medycyny", pod red. Mieczysława Goldsztajna, wyd. Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa

Wątki Wstrząśnienie mózgu
wstrząśnienie zaburzenia równowagi mózg uraz głowy utrata przytomności stłuczenie mózgu niepamięć wsteczna ból głowy wymioty problemy z pamięcią bezsenność przygnębienie niepokój