Wady wrodzone macicy

Wady wrodzone macicy są to zmiany strukturalne rozwijające się w czasie życia płodowego, spowodowane genetycznymi uwarunkowaniami lub oddziaływaniem czynników środowiskowych w okresie rozwijania się kobiecych narządów układu płciowego. Wady macicy często współistnieją z wadami innych żeńskich struktur płciowych oraz z nieprawidłowościami pojawiającymi się w obrębie układu moczowego.

Prawdziwa częstość występowania tych wad nie jest znana, a podawane dane są zaniżone. Jest to spowodowane bezobjawowym przebiegiem, niewystępowaniem trudności z poczęciem i urodzeniem dziecka - wiele kobiet nie zgłasza się w związku z tym do lekarza i nie jest badanych w kierunku nieprawidłowości anatomicznych stwierdzanych za pomocą prostych badań obrazowych (np. ultrasonografii).

Wady obserwowane są z większą częstością u kobiet z poronieniami nawykowymi, istnieje bowiem korelacja z trudniejszym donoszeniem ciąży w przypadku współistnienia wad w obrębie macicy. Do wad wrodzonych macicy należą: brak (w wyniku agenezji) lub niedorozwój (hipoplazja) macicy, macica jednorożna, podwójna, dwurożna, podzielona i łukowata.

Objawy wad wrodzonych macicy

Wady macicy mogą objawiać się zaburzeniami miesiączkowania, bólem, poronieniami, pierwotną niepłodnością i występowaniem powikłań okołoporodowych. Zupełny brak macicy lub zamknięcie drogi odpływu krwi miesiączkowej do pochwy manifestuje się brakiem miesiączki. Taki stan często związany jest z okresowymi napadami bólów brzucha, pojawiającymi się w regularnym odstępie czasowym.

Dolegliwości te występują we wszystkich wadach związanych z prawidłową czynnością samej macicy, a przebiegających z zamknięciem drogi odpływu. Pojawianie się miesiączek, ale rzadkich i skąpych, związane jest ze zmniejszeniem objętości macicy.

Przebiegająca w wadach tego narządu pierwotna niepłodność spowodowana jest gorszymi warunkami panującymi w macicy, które nie sprzyjają zagnieżdżeniu się zarodka, pomimo prawidłowo przebiegającego samego procesu zapłodnienia komórki jajowej przez plemnik.

Jeżeli dojdzie do zagnieżdżenia zarodka (czasem następuje to w nieprawidłowym miejscu - wówczas mówi się o ciąży pozamacicznej), to wystąpić mogą poronienia lub porody przedwczesne, co związane jest z gorszym zaopatrzeniem komórek macicy przez krew, zmniejszoną objętością lub większą pobudliwością i kurczliwością mięśniówki tego narządu. Wszystkie te nieprawidłowości mogą pojawić się w wadach wrodzonych dotyczących macicy.

U dużej liczby chorych pacjentek w ciąży występuje stan niewydolności cieśniowo-szyjkowej, dodatkowo płody wzrastają wolniej i częściej są nieprawidłowo położone. Zwiększony jest również odsetek powikłań pojawiających się w trakcie porodu i konieczności interwencji położniczej.

Rozpoznanie wad wrodzonych macicy

Istotne znaczenie ma szczegółowa ocena wady, ponieważ dzięki niej możliwe jest właściwe podjęcie interwencji chirurgicznej i wysunięcie przypuszczenia, co do wyleczenia wady, co nieraz związane jest z ważnym aspektem - możliwością zajścia w ciążę i urodzenia zdrowego dziecka.

W procesie diagnostycznym zastosowanie znalazło podstawowe badanie ginekologiczne i ultrasonografia - są to metody podejmowane jako pierwsza droga w ustaleniu rozpoznania. Również prawidłowo należy zebrać wywiad kliniczny, co do rodzaju, częstości i stopnia nasilenia objawów oraz ewentualnego występowania wad innych układów u pacjentki. Także istotne jest zebranie wywiadu w kierunku rodzinnego występowania podobnych problemów.

Z innych badań pomocnych w obrazowaniu żeńskich narządów płciowych i prawidłowym ustalaniu rozpoznania stosuje się histerosalpingografię (badanie oceniające wewnętrzne stosunki anatomiczne jamy macicy), histeroskopię (umożliwia bezpośredni wgląd do jamy macicy) i rezonans magnetyczny (badanie jest nieinwazyjne i bardzo skuteczne w ustaleniu właściwego rozpoznania).

Badanie USG miednicy mniejszej kobiety dostarcza informacji na temat kształtu i zbliżonej wielkości macicy (zwłaszcza wykazać może powiększony i wypełniony krwią narząd), ocenia jamę macicy i jej konkretne struktury (endometrium). U tych pacjentek, u których niemożliwe jest przezpochwowe wykonanie badania, stosuje się ultrasonografię przez powłoki brzuszne. Jedną z zasad jest konieczność przeprowadzenia badania przy wypełnionym pęcherzu moczowym i w drugiej fazie cyklu miesiączkowego.

Leczenie wad wrodzonych macicy

Najlepszą metodą postępowania terapeutycznego w przypadku wad wrodzonych macicy jest chirurgiczna interwencja i korekta nieprawidłowości występujących w obrębie macicy - tylko takie postępowanie przeważnie daje gwarancję pełnego wyleczenia i zlikwidowania jakichkolwiek objawów chorobowych. Czasem takie leczenie jest niezbędne, kiedy kobieta chce zajść w ciążę i donosić zdrowe dziecko.

W przypadku podjęcia postępowania terapeutycznego rokowanie jest pomyślne. Współistniejące wady innych żeńskich narządów płciowych i nieprawidłowości w obrębie układu moczowego oraz współistniejące schorzenia pogarszają rokowanie. U niektórych pacjentek ponadto istnieją przeciwwskazania do leczenia chirurgicznego wad wrodzonych macicy.

Mariusz Kłos

Bibliografia
  • "Położnictwo i ginekologia", red. nauk. Grzegorz H. Bręborowicz, wyd. Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa
  • "Ginekologia praktyczna", red. Pschyrembel Willibald, Strauss Günter, Petri Eckhard, wyd. Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa
  • "Ginekologia Podręcznik dla lekarzy i studentów" pod red. Zbigniewa Słomko, wyd. Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa