Uszkodzenie nerwu łokciowego

Nerw łokciowy zaopatruje mięśnie położone poniżej stawu łokciowego, na przedramieniu przede wszystkim zginacz łokciowy nadgarstka i część zginacza łokciowego palców, a na ręce szereg mięśni odpowiedzialnych za ruchy w stawach palców. Czuciowe unerwienie dotyczy przede wszystkim ostatniego palca i połowy palca IV oraz odpowiadającą im dłoniową i grzbietową część ręki.

Przyczyny uszkodzenia nerwu łokciowego

Najczęstszymi przyczynami prowadzącymi do uszkodzenia nerwu łokciowego są złamania kości w okolicy stawu łokciowego i zwichnięcia tego stawu. Wówczas objawy mogą pojawić się bezpośrednio po urazie, ale nieraz zdarza się, że rozwijają się nawet kilka lat po złamaniu, co spowodowane jest uciskiem nerwu przez powstającą kostninę.

Nierzadkie jest zwichnięcie samego nerwu przebiegającego w jego rowku, zwłaszcza jeśli jest on płytki dochodzić może do przemieszczania się nerwu wskutek zginania przedramienia. W następstwie powtarzających się małych urazów może dojść do uszkodzenia (na początku pojawiają się parestezje i ból w okolicy unerwionej czuciowo przez nerw łokciowy, a później rozwijają się niedowłady i zaniki mięśniowe).

Powstawaniu uszkodzeniu nerwu łokciowego dodatkowo sprzyjają zawody związane z silnym opieraniem się na zgiętym łokciu, np. telefonistki, zegarmistrza, piekarza, krawca.

Objawy uszkodzenia nerwu łokciowego

Jeżeli dojdzie do całkowitego uszkodzenia nerwu na poziomie stawu łokciowego upośledzone jest zginanie ręki i dochodzi do jej zbaczania w stronę kości promieniowej. Niemożliwe jest również zgięcie IV i V palca w końcowym stawie.

W następstwie uszkodzenia nerwu łokciowego rozwija się tzw. ręka szponowata, szczególnie we wczesnym etapie (wskutek pojawienia się przykurczów). Ułożenie kciuka, palca wskazującego i środkowego nie ulega zmianie, ponieważ unerwienie większości mięśni poruszających tymi palcami pochodzi od innych nerwów.

Wskutek porażenia mięśni międzykostnych niemożliwe jest przywodzenie i odwodzenia palców, szczególnie widoczne, gdy chory trzyma ręce silnie oparte na płaskiej powierzchni. Niedowłady palca IV i V uniemożliwiają zaciśnięcie dłoni w pięść.

Ponadto przy uszkodzeniach nerwu łokciowego obserwuje się zanik lub osłabienie przywodzenia kciuka do palca wskazującego, ze względu na zaopatrzenia mięśnia przywodziciela kciuka przez nerw łokciowy. Dodatkowo porażenie krótkich mięśni ręki upośledza ruchy palców wykonywane podczas pisania, czy szycia.

Wraz z upływem czasu dochodzi do zaniku mięśni zaopatrywanych przez nerw łokciowy. Zaburzenia czucia dotyczą obszaru ostatniego i połowy przedostatniego palca wraz z odpowiadającą im powierzchnią grzbietową i dłoniową ręki. Jeśli do uszkodzenia nerwu łokciowego dochodzi na wysokości nadgarstka, zaburzenia dotyczą przede wszystkim ruchów palców.

Rozpoznanie uszkodzenia nerwu łokciowego

Rozpoznanie uszkodzenia nerwu łokciowego nie jest trudne i opiera się na obecności objawów klinicznych potwierdzonych badaniem neurologicznym. Jeśli nie występują symptomy związane z uszkodzeniem innych nerwów, rozpoznać można uszkodzenie nerwu łokciowego o charakterze izolowanym.

Zdarza się, że podobne objawy są składową innych zespołów chorobowych, w których uszkodzenia obejmują więcej struktur układu nerwowego, dlatego konieczne jest wykluczenie innych nieprawidłowości.

Z badań dodatkowych zastosowanie znalazła elektromiografia, która umożliwia ocenę stopnia uszkodzenia nerwu. Jeśli nie dochodzi do przerwana ciągłości włókien nerwowych stwierdza się zmniejszenie szybkości przewodzenia. W przypadku całkowitego uszkodzenia nerwu łokciowego obserwuje się potencjały fibrylacyjne, a regeneracja cechuje się potencjałami reinerwacyjnymi.

Leczenie uszkodzenia nerwu łokciowego

Leczenie uszkodzenia nerwu łokciowego jest najczęściej zachowawcze, podobnie jak w przypadkach uszkodzeń innych włókien nerwowych, zalecany jest masaż oraz wykonywanie ruchów biernych i czynnych.

Masaże i inne zabiegi fizykoterapeutyczne należy wykonywać codziennie. Nierzadko konieczne jest usunięcie blizny, która tworzy przeszkodę dla wyrastających włókien i jest powodem powstawania nerwiaków.

Z preparatów farmakologicznych w leczeniu uszkodzeń nerwu łokciowego podaje się przede wszystkim preparaty wielowitaminowe (zawierające głównie witaminy z grupy B oraz witaminę PP), które pozytywnie wpływają na regenerację i funkcję nerwów.

Leczenie postaci spowodowanej nieprawidłowościami związanymi z przebiegiem nerwu łokciowego przez jego rowek, polega na nałożeniu na wewnętrzną powierzchnię stawu łokciowego odpowiedniej poduszki, która przeciwdziała przemieszczaniu się nerwu.

Jeśli w tej postaci uszkodzenia objawy nie ustępują, zaleca się zmianę wykonywanego zawodu, który predysponuje do rozwoju nieprawidłowości w obrębie rowka nerwu łokciowego.

Mariusz Kłos

Bibliografia

• "Prof. dr med. Władysław Jakimowicz Neurologia kliniczna w zarysie Podręcznik dla studentów medycyny", pod red. Mieczysława Goldsztajna, wyd. Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa
• "Neurologia praktyczna", Antoni Prusiński, wyd. Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa

Wątki Uszkodzenie nerwu łokciowego
nerw łokciowy złamania kości zwichnięcia stawu łokciowego kostnina parestezja niedowład zaniki mięśniowe upośledzone zginanie ręki ręka szponowata przykurcze porażenie krótkich mięśni zaburzenia ruchów palców zmniejszenie szybkości przewodzenia potencjały fibrylacyjne potencjały reinerwacyjne