Urazy cewki moczowej

Urazy cewki moczowej mogą być następstwem złamań kości w obrębie miednicy, tępych urazów krocza (np. upadek z wysokości, kopnięcie), a także urazów penetrujących, zadanych nożem lub postrzałem z broni palnej. Zdarza się, że do uszkodzenia cewki moczowej dochodzi podczas prowadzonej operacji na narządach położonych w bliskim sąsiedztwie.

Wskutek urazu cewki moczowej dojść może do stłuczenia przedniej lub tylnej powierzchni cewki moczowej, pęknięcia całkowitego lub częściowego. Zranienia mogą mieć charakter izolowany lub współistnieć z uszkodzeniami innych narządów położonych w obrębie jamy brzusznej.

Urazy powstające w okolicach przedniej części cewki moczowej są najczęściej spowodowane tępymi urazami krocza, podczas których cewka jest miażdżona przez dolne krawędzie kości łonowych. Urazy tylnej części są przeważnie skutkiem złamań kości miednicy, które z kolei są następstwem urazów komunikacyjnych. Najbardziej narażona na uszkodzenie jest część błoniasta cewki moczowej, zakotwiczona w obrębie przepony moczowo-płciowej.

Objawy urazów cewki moczowej

Dolegliwości bólowe występujące w okolicy krocza i problemy z oddawaniem moczu, świadczyć mogą o urazie przedniej części cewki moczowej. Przeważnie obserwuje się również wydzieliną cewkową, która ma charakter krwisty oraz stwierdza się krwiaki o typowym kształcie (objaw motyla), występujące w okolicy krocza i nieraz rozprzestrzeniające się na przednią ścianę brzucha, nawet do wysokości obojczyków.

Urazy tylnej części cewki moczowej towarzyszą złamaniom kości miednicy lub rozejściom spojenia łonowego. W ujściu zewnętrznym cewki obecna jest krew. Pacjenci zgłaszają niemożność oddania moczu, a w badaniu stwierdza się przepełniony pęcherz moczowy.

Dodatkowo gruczoł krokowy przemieszcza się ku górze i ku tyłowi, a w miejscu typowym dla niego obecne są miękkie masy (krwiak). W okolicach krocza i zewnętrznych narządów płciowych przeważnie nie stwierdza się żadnych zmian o charakterze krwiaków.

Rozpoznanie urazów cewki moczowej

Rozpoznanie urazów cewki moczowej ustala się na podstawie wywiadu klinicznego (obecność urazu i typowych dolegliwości), badania pacjenta oraz wyników obrazowania cewki moczowej za pomocą uretrografii wstępującej, która polega na podaniu niewielkiej ilości środka cieniującego (10-15 mililitrów) przez cewnik umiejscowiony w ujściu zewnętrznym cewki moczowej.

Badanie to pozwala na dokładne określenie wysokości uszkodzenia oraz stwierdzenie, czy zranienie ma charakter częściowy, czy całkowity. Przeciwwskazane jest natomiast diagnostyczne wprowadzenie cewnika do pęcherza moczowego, ponieważ uszkodzenie cewki moczowej może się pogłębić i ze zranienia częściowego przekształcić się w całkowite.

Wtórnie może rozwinąć się nietrzymanie moczu lub impotencja oraz istnieje większe ryzyko zakażenia krwiaka.

Dodatkowymi badaniami, które uzupełniają diagnostykę urazów cewki moczowej są przede wszystkim cystografia (obrazowanie pęcherza moczowego przy podejrzeniu jego uszkodzenia, ale pod warunkiem, że uraz cewki ma charakter częściowy) oraz urografia (obrazowanie dróg moczowych w razie podejrzenia zranienia pęcherza i górnego odcinka układu moczowego).

Leczenie urazów cewki moczowej

Postępowanie w przypadku rozpoznania urazu przedniej części cewki moczowej opiera się na leczeniu zachowawczym. W razie współistnienia nasilonego krwiomoczu lub częściowego rozerwania cewki moczowej, można wprowadzić cewnik do pęcherza moczowego lub odprowadzić mocz drogą cystostomii punkcyjnej (nakłucie pęcherza moczowego przez skórę). W przypadkach przebiegających z całkowitym przerwaniem przedniej części cewki moczowej wskazane jest leczenie operacyjne, o ile stan ogólny pacjenta jest dobry.

Terapia uszkodzeń zlokalizowanych w okolicy tylnej części cewki moczowej polega na odprowadzeniu moczu drogą cystostomii punkcyjnej. Ważne jest wczesne wdrożenie takiego postępowania, ze względu na możliwość wypływu moczu poza pęcherz do struktur zajętych przez krwiaka.

Ponadto taka metoda pozwala na jednoczasową terapię stanów współistniejących z uszkodzeniem cewki moczowej (np. urazu mózgu, złamań kości, urazów narządów znajdujących się w jamie brzusznej i poza nią). Szczególnie ważne jest to w przypadkach uszkodzeń wielonarządowych, kiedy nie występuje izolowany uraz cewki moczowej.

W zależności od rodzaju zranienia, stanu ogólnego pacjenta oraz współistnienia innych stanów chorobowych, postępowanie może być różne. Nieraz strategia polega na leczeniu odroczonym, tzn. zespoleniu cewki moczowej po upływie kilku miesięcy od urazu, o ile nie doszło do samowyleczenia i samoistnego zrośnięcia się ze sobą przerwanych fragmentów cewki moczowej.

Rokowanie przy urazach cewki moczowej

Rokowanie przy urazach cewki moczowej zależy od stopnia uszkodzenia cewki moczowej i od okolicy, którą obejmuje uraz. Czynnikami niekorzystnymi są powikłania, np. zwężenie cewki. Często pojawia się również impotencja (przede wszystkim po zranieniach tylnej części).

Dodatkowo wystąpić mogą zaburzenia w oddawaniu moczu (przeważnie nietrzymanie moczu) lub uchyłki cewki, powikłania te związane są z nieco gorszym rokowaniem i koniecznością wdrożenia dodatkowego leczenia.

Mariusz Kłos

Bibliografia
  • "Ortopedia Nettera", Walter B. Green, wyd. Urban & Partner, Wrocław
  • "Podręcznik urologii Diagnostyka i leczenie" Mike B. Siroky, Robert D. Oates, Richard K. Babayan, red. wyd. pol. Krzysztof Bar, wyd. Czelej, Lublin