Trądzik pospolity

Trądzik pospolity jest schorzeniem dotyczącym przede wszystkim osób młodych, w wieku pokwitania. Choroba jest związana z nadmierną czynnością gruczołów łojowych i charakteryzuje się obecnością zaskórników, wykwitów o charakterze grudek i krostek oraz torbieli ropnych zlokalizowanych na tzw. obszarach łojotokowych (skóra pleców i twarzy).

Istotną rolę w powstawaniu trądziku pospolitego odgrywa osobnicza skłonność do nadmiernego wytwarzania łoju i rogowacenia okolicy ujść mieszków włosowych. Predyspozycje te są uwarunkowane genetycznie i dziedziczone są w sposób autosomalny dominujący. Niektóre czynniki środowiskowe, np. szkodliwość zawodowa i niektóre substancje chemiczne, mogą nasilać proces chorobowy.

Ponadto istotne znaczenie w trądziku pospolitym ma obecność bakterii Propionibacterium acnes w ujściach gruczołów łojowych. Drobnoustroje te wytwarzają enzymy biorące udział w tworzeniu wolnych kwasów tłuszczowych, które działają drażniącą na powierzchnię skóry i zaczopowują ujścia gruczołów łojowych. Ponadto ważne znaczenie przypisuje się androgenom, ponieważ receptory dla tych hormonów zlokalizowane są w komórkach gruczołów łojowych.

Objawy trądziku pospolitego

Pierwotną zmianą skórną w trądziku pospolitym jest zaskórnik (comedo), z którego po ewakuacji wydobywają się ciągnące i białoszare masy, o ciemnym zabarwieniu na szczycie. Wtórnie wskutek ucisku i nasilonego procesu zapalnego tworzą się wykwity o charakterze grudkowo-krostkowym oraz ropne torbiele.

Typowe dla trądziku pospolitego jest zajęcie skóry twarzy, pleców i klatki piersiowej, czyli obszarów łojotokowych. Przebieg kliniczny jest przeważnie przewlekły, a zmiany nieco słabną w okresie letnim, ze względu na większe nasłonecznienie.

Odmiany trądziku pospolitego

Oprócz najczęściej pojawiającej się odmiany zwykłej trądziku, w którym obok zaskórników obserwowane są grudki i krostki, istnieje kilka innych postaci klinicznych, charakteryzujących się różnym stopniem nasilenia zmian i wyglądem morfologicznym wykwitów skórnych.

Trądzik młodzieńczy cechuje się zmianami słabo nasilonymi z przewagą wykwitów zaskórnikowych i grudkowych, które zlokalizowane są najczęściej na twarzy i plecach. Odmiana ta jest nasilona w wieku pokwitania, po czym samoistnie ustępuje po kilku latach trwania choroby.

Trądzik ropowiczy charakteryzują torbiele ropne, których gojenie przebiega z procesem bliznowacenia (blizny są nierówne, głębokie i często bardzo szpecące).

Trądzik skupiony przebiega z głębokimi naciekami i torbielami ropnymi, które nieraz zlewają się ze sobą tworząc obraz większych ognisk chorobowych. Ponadto występują liczne i drobne zaskórniki. Obok typowych lokalizacji ta odmiana często dotyczy skóry pach, pachwin i pośladków. Postać ta pojawia się wyłącznie u mężczyzn.

Trądzik bliznowaty cechuje się rozwojem bliznowców w obrębie wykwitów trądzikowych, często współistnieje z odmianą skupioną lub ropowiczą. Nieraz postać ta przebiega jako typ izolowany i dotyczyć może skóry karku.

Trądzik z objawami ogólnymi charakteryzuje się ciężkim przebiegiem klinicznym, pojawia się wyłącznie u młodych mężczyzn. Zmiany skórne ulegają rozpadowi, a schorzeniu towarzyszy podwyższona ilość białych krwinek w surowicy krwi i przyspieszony odczyn opadania krwinek czerwonych (OB), a często współistnieją dolegliwości stawowe i gorączka.

Trądzik wywołany ma kilka postaci klinicznych. Schorzenie może mieć charakter zawodowy (najczęściej po kontakcie z chlorem, olejami i dziegciami), polekowy (po stosowaniu steroidów, jodu, barbituranów i innych preparatów), kosmetyczny (wywołany używaniem pudrów i różów).

Postacią trądziku wywołanego jest również schorzenie pojawiające się u niemowląt, którego przyczyną jest nadmierna pielęgnacja i używanie preparatów z drażniącymi substancjami chemicznymi.

Leczenie trądziku pospolitego

W postępowaniu ogólnoustrojowym przy trądziku pospolitym zastosowanie znalazły tetracykliny o działaniu przeciwbakteryjnym i hamującym aktywność enzymów wydzielanych przez Propionibacterium acnes.

Preparaty należy podawać przewlekle przez okres kilku miesięcy. Równocześnie trzeba stosować witaminy z grupy B, za wyjątkiem witaminy B12. Z innych przeciwbakteryjnych środków farmakologicznych podawać można erytromycynę, minocyklinę lub doksycyklinę. Inną witaminą pomocną w leczeniu trądziku jest witamina PP, która wykazuje działanie przeciwłojotokowe.

W odmianie trądziku pospolitego przebiegającej z objawami ogólnoustrojowymi dobry efekt terapeutyczny uzyskuje się po podawaniu małych dawek glikokortykosteroidów.

W terapii zewnętrznej trądziku pospolitego wskazane jest stosowanie głównie aerozoli, zawiesin, pudrów lub past, ponieważ maści powodują zatkanie ujścia mieszków włosowych. Miejscowo podaje się preparaty o działaniu przeciwłojotokowym, keratolitycznym, przeciwdrobnoustrojowym oraz przeciwzapalnym.

W przypadkach trądziku pospolitego przebiegających ze znacznie nasilonymi objawami skórnymi należy stosować aerozole lub roztwory, które zawierają antybiotyki (tetracykliny, erytromycynę, neomycynę, klindamycynę) lub nadtlenek benzoilu oraz kwas azelajowy. W wykwitach o charakterze zaskórników lub grudek wskazane jest stosowanie miejscowe preparatów witaminy A.

Mariusz Kłos

Bibliografia
  • "Choroby skóry dla studentów medycyny i lekarzy", Stefania Jabłońska, Tadeusz Chorzelski, wyd. Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa
  • "Dermatologia i wenerologia, podręcznik dla szkół medycznych", wyd. Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa