Subkliniczna nadczynność tarczycy

Subkliniczna nadczynność tarczycy jest stanem charakteryzującym się niewielkiego stopnia nadmiarem hormonów tarczycowych. Schorzenie to przebiega bez zaznaczonych objawów chorobowych, mimo to w surowicy krwi pacjenta wykrywa się obniżony poziom hormonu TSH, który jest wydzielany przez przysadkę w mniejszych ilościach w odpowiedzi na nadmiar hormonów tarczycy (w surowicy krwi chorego z subkliniczną nadczynnością nie stwierdza się jednak podwyższonego poziomu hormonów tarczycy, mogą one jedynie zbliżać się do górnej granicy normy).

Subkliniczna nadczynność tarczycy nazywana jest również skąpoobjawową lub małoobjawową nadczynnością tarczycy, ponieważ dokładniejsze badania podmiotowe, przedmiotowe oraz dodatkowe pacjenta mogą wykazywać dyskretne objawy i nieprawidłowości, które świadczą o nieprawidłowej gospodarce hormonalnej tarczycy. Również stosuje się termin wole subtoksyczne, jeżeli ze schorzeniem współistnieje wole o charakterze guzkowym.

Przyczyny subklinicznej nadczynności tarczycy

Subkliniczna nadczynność tarczycy jest stanem początkowym w schorzeniach przebiegających z nadczynnością tarczycy i występuje np. w zapaleniach tarczycy, w wyniku podawania leków (amiodaronu), w chorobie Gravesa i Basedowa, w wolu guzkowym toksycznym, czy przy obecnym pojedynczym guzku autonomicznym.

Wskutek podawania zbyt dużych ilości hormonów tarczycowych w niedoczynności tarczycy lub w leczeniu uzupełniającym raka tarczycy lub jej wola, może również dojść do rozwoju subklinicznej nadczynności.

W części przypadków nie udaje się jednoznacznie wykazać przyczyny. Częstość występowania subklinicznej nadczynności tarczycy jest wyższa u osób starszych, ale około połowa przypadków przebiega z samoistną normalizacją stężenia TSH.

Istnieje kilkuprocentowe ryzyko przejścia schorzenia o charakterze subklinicznym w jawną nadczynność tarczycy, zwłaszcza u osób poddanych ekspozycji na wyższe stężenia jodu.

Objawy subklinicznej nadczynności tarczycy

Subkliniczna nadczynność tarczycy może nie dawać żadnych objawów klinicznych. Nieraz jednak dyskretnymi symptomami są niewielkiego stopnia przyspieszona akcja serca, nieco częstsze pojawianie się zaburzeń rytmu serca o charakterze nadkomorowym (np. migotanie przedsionków), dochodzić może również do stopniowego zwiększania się masy lewej komory serca i upośledzania jej czynności rozkurczowej.

U pacjentów ze skąpoobjawową nadczynnością tarczycy obserwuje się zwiększoną zachorowalność (i związane z nią objawy) oraz umieralność z przyczyn sercowo-naczyniowych.

Wtórnie dochodzi do zmniejszenia gęstości mineralnej kości i zwiększa się ryzyko wystąpienia złamań. Ponadto pacjenci zgłaszają ogólne pogorszenie jakości życia. Wraz z progresją nieprawidłowości hormonalnych i rozwojem jawnej nadczynności tarczycy, obserwowane są typowe dla tego schorzenia objawy kliniczne, które mogą nasilać się stopniowo.

Rozpoznanie subklinicznej nadczynności tarczycy

Podstawowym badaniem, które umożliwia rozpoznanie subklinicznej nadczynności tarczycy jest oznaczenie poziomu TSH w surowicy krwi. Stwierdzenie jego obniżenia, przy stężeniu hormonów tarczycy (fT3, fT4) nieodbiegającym od normy, umożliwia ustalenie rozpoznania subklinicznej nadczynności.

Często nie udaje się wykazać żadnych innych nieprawidłowości i objawów klinicznych, dlatego proces diagnostyczny wymaga jedynie ustalenia zmian w badaniach hormonalnych, a inne wykonuje się w celu ewentualnego zróżnicowania subklinicznej nadczynności tarczycy z innymi stanami.

Leczenie subklinicznej nadczynności tarczycy

Granica między jawną klinicznie, a małoobjawową nadczynnością tarczycy jest płynna i dlatego ogólne postępowanie musi uwzględnić przyczynę wystąpienia nieprawidłowości oraz schorzenia współistniejące i wiek chorego.

Jeżeli nie stwierdza się innych objawów chorób tarczycy, to leczenie jest jedynie wskazane u osób starszych z niskimi stężeniami TSH w surowicy krwi. U osób młodych konieczna jest obserwacja, jeśli nie stwierdza się chorób układu sercowo-naczyniowego i schorzeń tarczycy.

W subklinicznej nadczynności tarczycy związanej z przyjmowaniem hormonów tarczycowych postępowanie uzależnione jest od wskazań do stosowania tych preparatów. U pacjentów z nowotworami złośliwymi, ze znacznym ryzykiem wznowy lub postępu choroby podstawowej, najpierw stosuje się preparat z grupy beta-blokerów, który bardzo często jest skuteczny, a dopiero później rozważa się zmniejszenie dawki hormonów tarczycy.

Natomiast u pacjentów z niedoczynnością konieczne jest niezwłoczne zmniejszenie dawek tych preparatów, co wiąże się z dobrymi efektami i normalizacją TSH, również takie postępowanie jest wskazane w wolu nietoksycznym.

Rokowanie przy subklinicznej nadczynności tarczycy

Rokowanie w subklinicznej nadczynności tarczycy jest raczej pomyślne, ale zależy również od chorób współistniejących.

U osób ze skąpoobjawową nadczynnością istnieje wyższe ryzyko powikłań sercowo-naczyniowych (przede wszystkim zaburzeń rytmu serca) i zmniejszenia gęstości mineralnej kości, co pogarsza rokowanie, dlatego konieczne jest odpowiednio wczesne rozpoznanie, a jeśli istnieją wskazania, niezbędne jest wdrożenie leczenia prowadzącego do normalizacji stężenia TSH.

Mariusz Kłos

Bibliografia
  • "Choroby wewnętrzne", Andrzej Szczeklik, wyd. Medycyna Praktyczna, Kraków