Rumień guzowaty

Rumień guzowaty należy do chorób tkanki łącznej i charakteryzuje się obecnością zapalnych zmian guzowatych w tkance podskórnej, które obserwowane są najczęściej na przedniej powierzchni goleni. Rumień znacznie częściej pojawia się u kobiet, wyjątkowo zmiany występują u mężczyzn (tylko około 10 proc. przypadków dotyczy płci męskiej).

Objawy rumienia guzowatego najczęściej pojawiają się między 30., a 40. rokiem życia, przeważnie w okresie zimowym lub wiosennym. Trzeba zaznaczyć, ze rumień guzowaty może być objawem wielu innych schorzeń, co utrudnia oszacowanie częstości jego występowania w populacji ogólnej.

Przyczyny rumienia guzowatego

Przyczyny pojawienia się rumienia guzowatego nie zostały wyjaśnione. Przypuszcza się, że udział w powstawaniu zmian mogą mieć nieprawidłowe reakcje układu odpornościowego, które prowadzą do wytworzenia kompleksów immunologicznych, odpowiedzialnych za reakcję zapalną.

Czynnikami, które podejrzewane są o udział w inicjowaniu rumienia guzowatego są: zakażenia (paciorkowcowe, gruźlicze, trąd, salmonellozy, jersiniozy, zakażenia wirusowe, np. cytomegalowirusem, zapaleniem wątroby typu B lub C, wirusem HIV), przyjmowane leki (np. antybiotyki, przede wszystkim penicyliny oraz sulfonamidy), inne schorzenia (sarkoidoza, przewlekłe zapalenia w obrębie jelit, choroby układowe tkanki łącznej, zespół Sweeta).

Również ciąża i przyjmowanie doustnych leków antykoncepcyjnych może przyczyniać się do powstawania zmian typowych dla rumienia guzowatego.

Objawy rumienia guzowatego

Rumień guzowaty objawia się charakterystycznymi guzkami, których pojawianie się współistnieje lub poprzedzone jest złym samopoczuciem, stanami podgorączkowymi, ogólnym osłabieniem organizmu, bólami lub stanami zapalnymi rozwijającymi się w obrębie stawów. Ponadto współistnieją dolegliwości ze strony układu oddechowego (kaszel, zapalenie gardła, chrypka) oraz przewodu pokarmowego (bóle brzucha, biegunki, nudności, wymioty).

Guzki są najczęściej zlokalizowane na przedniej, a rzadziej na tylnej powierzchni goleni. Niekiedy umiejscowienie zmian dotyczy tkanki podskórnej ud, pośladków, ramion, głowy, czy tułowia. Zwykle mają średnicę około 10-15 milimetrów, mogą jednak zlewać się ze sobą dając obraz większych ognisk chorobowych.

Skóra nad guzkami jest zaczerwieniona, nadmiernie ucieplona, nigdy nie rozwija się w jej obrębie proces martwiczy. Guzki charakteryzują się bolesnością i utrzymują się przez okres kilku tygodni. Proces gojenia przebiega bez pozostawienia blizn, jednak nieraz obserwuje się po ich ustąpieniu, w miejscach ich wcześniejszej obecności, brunatne przebarwienia, utrzymujące się przez okres kilku tygodni.

Zespół Löfgrena (postać sarkoidozy) jest to współistnienie rumienia guzowatego z zespołem objawów: zapaleniem stawów (najczęściej skokowych lub kolanowych) i powiększeniem węzłów chłonnych obu wnęk płucnych.

Rozpoznanie rumienia guzowatego

Ustalenie rozpoznania rumienia guzowatego jest możliwe po potwierdzeniu objawów klinicznych i na podstawie wyniku badania histologicznego zmienionej chorobowo tkanki. W różnicowaniu należy uwzględnić zapalenie tkanki tłuszczowej, nieprawidłowości rozwijające się w obrębie tkanki podskórnej bezpośrednio w wyniku jej zakażenia, zakrzepowe zapalenie powierzchownych żył kończyn dolnych.

Również podobne objawy kliniczne mogą pojawić się w przebiegu zapaleń naczyń skórnych, np. pokrzywkowego zapalenia naczyń. Dodatkowo proces różnicowania schorzenia powinien uwzględnić inne stany kliniczne, w przebiegu których rozwinąć się może rumień guzowaty.

W procesie diagnostycznym pomocne mogą być wyniki badań dodatkowych. Zmiany laboratoryjne sugerują proces zapalny, który manifestuje się przyspieszonym odczynem opadania krwinek czerwonych (wzrost OB) oraz podwyższoną ilością białych krwinek (z przewaga neutrofilów) w surowicy.

Ponadto często obserwuje się zwiększony poziom immunoglobulin i nasiloną aktywność enzymów wątrobowych w surowicy krwi. Dodatkowo można wykonać badanie radiologiczne klatki piersiowej, które jest ważne przede wszystkim w różnicowaniu zmian chorobowych z innymi schorzeniami (np. gruźlicą, sarkoidozą).

Leczenie i rokowanie przy rumieniu guzowatym

W przypadku współistnienia rumienia guzowatego najważniejszym elementem terapii jest jej leczenie. Jeżeli nie udaje się jej wykryć, objawowo można podawać preparaty z grupy niesteroidowych leków przeciwzapalnych (jeśli nie ma przeciwwskazań do ich stosowania), a w razie braku poprawy i w przypadkach zmian bardziej zaawansowanych podawać można glikokortykosteroidy.

Pamiętać należy, że stosowanie tych środków farmakologicznych może nasilić objawy chorobowe innych schorzeń, np. gruźlicy lub chłoniaków, które mogą współistnieć z rumieniem guzowatym.

Rokowanie przy rumieniu guzowatym zależne jest przede wszystkim od obecności choroby podstawowej (najczęściej współistnieje sarkoidoza lub nieswoiste zapalenia jelit - choroba Leśniowskiego i Crohna albo wrzodziejące zapalenie jelita grubego). Rumień guzowaty najczęściej ustępuje po upływie 2-8 tygodni. U części chorych w przyszłości pojawiają się nawroty choroby, najczęściej w okresie zimy i wiosny, co nieznacznie pogarsza rokowanie.

Mariusz Kłos

Bibliografia

• "Choroby wewnętrzne", Andrzej Szczeklik, wyd. Medycyna Praktyczna, Kraków
• "Interna", Włodzimierz Januszewicz, Franciszek Kokot, wyd. Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa

Wątki Rumień guzowaty
rumień paciorkowiec guzki stany podgorączkowe osłabienie stany zapalne kaszel zapalenie gardła chrypka bóle brzucha biegunki nudności wymioty zaczerwienienie skóry powiększenie węzłów chłonnych