Rogowacenie dłoni i stóp

Rogowacenie dłoni i stóp należy do chorób skórnych związanych z nadmiernym procesem rogowacenia. Istnieje wiele odmian klinicznych schorzenia, które różnią się między sobą sposobem dziedziczenia.

Ponadto rogowacenie dłoni i stóp może dawać pierwsze objawy w różnym wieku i mieć nieco inne cechy kliniczne u poszczególnych pacjentów. Często lokalizacja nieprawidłowości dotyczy obszarów skórnych odległych od dłoni i stóp.

Objawy rogowacenia dłoni i stóp

Rogowacenie dłoni i stóp Unna-Thost jest postacią przebiegającą z wyraźnym odgraniczeniem zmian chorobowych od zdrowej skóry. Często współistnieje nadmierna potliwość, dziedziczenie jest autosomalne dominujące. Lokalizacja nieprawidłowości to podeszwy, dłonie oraz skóra bocznych powierzchni dłoni i stóp.

Zmiany są symetryczne i pojawiają się najczęściej w pierwszym lub drugim roku życia. Nieprawidłowości przebiegają pod postacią zgrubienia przede wszystkim rogowej warstwy naskórka, który jest twardy i ma żółtawe zabarwienie, a ponadto jest poprzedzielany bruzdami, a jego powierzchnia gładka lub szorstka.

Płytki paznokciowe u niektórych pacjentów są zgrubiałe i uniesione ku górze, wskutek procesów rogowacenia podpaznokciowego. Włosy pozostają niezmienione.

Odmiana rozsiana dziedziczona jest w sposób autosomalny dominujący i przebiega z okrągłymi ogniskami chorobowymi występującymi na dłoniach i stopach, przypominającymi wyglądem brodawki i nagniotki. Pierwsze zmiany skórne pojawiają się najczęściej po ukończeniu 20. roku życia i mogą dotyczyć wielu członków rodziny.

Odmiana rogowca przekazywana autosomalnie recesywnie charakteryzuje się ujawnianiem zmian wcześnie, zazwyczaj tuż po urodzeniu. Poza lokalizacją na dłoniach i stopach choroba może występować również w innych umiejscowieniach, np. w okolicy kolan, czy łokci. Często współistnieją zaburzenia rozwojowe. Konieczne jest ustalenie pokrewieństwa między rodzicami.

Odmiana Papillon-Lefevre jest dziedziczona autosomalnie recesywnie, pierwsze objawy pojawiają się w wieku 2-3 lat. Zmiany skórne są zlokalizowane również poza dłońmi i stopami. Często w przebiegu klinicznym tej postaci współistnieje parodontoza z wypadaniem zębów.

Rozpoznanie rogowacenia dłoni i stóp

Rogowacenie dłoni i stóp rozpoznaje się na podstawie typowego wyglądu zmian skórnych i ich charakterystycznej lokalizacji. Ważne jest również stwierdzenie okresu rozwojowego, w którym nieprawidłowości wystąpiły, ponieważ jest to pomocne w odróżnieniu poszczególnych odmian rogowacenia dłoni i stóp ze sobą.

W różnicowaniu rogowacenia dłoni i stóp bierze się pod uwagę przede wszystkim możliwość występowanie nowotworów w obrębie narządów wewnętrznych, które mogą manifestować się takimi zmianami skórnymi. Ponadto podobne nieprawidłowości obserwuje się po narażeniu na działanie arsenu oraz w okresie okołomenopauzalnym.

Rogowacenie dłoni i stóp jest bardzo charakterystyczne, rozpoznanie jest łatwe do ustalenia, konieczne jest jedynie wykazanie sposobu dziedziczenia schorzenia u danego pacjenta.

Leczenie rogowacenia dłoni i stóp

W terapii rogowacenia dłoni i stóp zastosowanie znalazło ogólnoustrojowe podawanie retinoidów aromatycznych, podobnie jak w przypadkach łuszczycy. Ich używanie jest jednak związane z wysokim ryzykiem rozwoju działań niepożądanych, dodatkowo nieprawidłowości skórne pojawiają się ponownie po odstawieniu leczenia.

W terapii miejscowej rogowacenia dłoni i stóp stosuje się maści salicylowe lub maści z kilkuprocentowym mocznikiem. W postaci rozsianej dobre efekty terapeutyczne obserwuje się po podawaniu preparatów zawierających kwas salicylowy i mlekowy.

Mariusz Kłos

Bibliografia
  • "Choroby skóry dla studentów medycyny i lekarzy", Stefania Jabłońska, Tadeusz Chorzelski, wyd. Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa
  • "Dermatologia i wenerologia, podręcznik dla szkół medycznych", wyd. Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa