Przewlekła niewydolność nerek

Przewlekła niewydolność nerek to nieodwracalny stan chorobowy związany z postępującym upośledzeniem czynności nerek.

Dochodzi do zmniejszenia liczby funkcjonujących nefronów wskutek morfologicznych zmian w nerkach u chorych z cukrzycą (nefropatia cukrzycowa), nadciśnieniem (nefropatia nadciśnieniowa), kłębuszkowym zapaleniem nerek, cewkowo-śródmiąższowymi chorobami nerek, czy z wielotorbielowatym zwyrodnieniem nerek.

W miarę narastania dysfunkcji narządu dochodzi do gromadzenia się we krwi tzw. toksyn mocznicowych (produktów przemiany białkowej) - kreatyniny, mocznika i kwasu moczowego.

Objawy i rozpoznanie przewlekłej niewydolności nerek

Początkowo nie stwierdza się charakterystycznych objawów przewlekłej niewydolności nerek. Mogą wystąpić: złe samopoczucie, osłabienie, męczliwość, bóle głowy. Skóra może być sucha, blada. Pacjenci często zgłaszają świąd, pojawiają się wybroczyny na skórze. Najczęstszymi objawami ze strony układu nerwowego są: osłabienie koncentracji, senność, śpiączka, psychozy, napady padaczkowe i wzmożone odruchy.

Objawy pulmonologiczne przewlekłej niewydolności nerek: zapalenie płuc lub opłucnej, przekrwienie i obrzęk płuc. Ze strony układu sercowo-naczyniowego mogą występować: nadciśnienie tętnicze, zapalenie osierdzia, zaburzenia rytmu serca, niewydolność serca, przyspieszona miażdżyca i zwapnienia naczyń. Często pojawiają się: zapalenie żołądka i jelit, wymioty, biegunka, krwawienia.

Ze strony układu krwiotwórczego występują: niedokrwistość, skaza krwotoczna wywołana nieprawidłową liczbą i funkcją płytek krwi. Przewlekła niewydolność nerek manifestować się może szeregiem zaburzeń hormonalnych i metabolicznych oraz objawami z innych narządów i układów.

Rozpoznanie przewlekłej niewydolności nerek opiera się na obrazie klinicznym, wynikach badań laboratoryjnych krwi (mocznik, kreatynina, elektrolity, w razie wskazań - inne badania krwi), moczu (poziom białka, mocznika i innych parametrów). W przewlekłej niewydolności nerek stwierdza się zmiany w obrazie USG. Chorobę może wywołać szereg przyczyn, stąd nieraz niezbędne jest wykonanie wielu badań laboratoryjnych, obrazowych, a w niektórych przypadkach biopsji nerki i badania genetycznego.

Leczenie przewlekłej niewydolności nerek

Leczenie przewlekłej niewydolności nerek może być zachowawcze, nerkozastępcze lub obejmować przeszczep nerki. W pierwszym przypadku należy prawidłowo leczyć chorobę podstawową, prowadzącą do niewydolności nerek.

Ważne jest odpowiednie żywienie - dieta ubogobiałkowa obniża stężenie mocznika we krwi, wskazane jest ograniczenie podaży soli (u chorych tracących sód dieta nie może być ściśle ubogosolna), zaleca się przyjmowanie dużej ilości płynów i zwiększenie wydalania moczu podając lek moczopędny furosemid oraz należy regulować gospodarkę kwasowo-zasadową i wodno-elektrolitową.

Istotnym problemem jest dobranie odpowiedniej dawki leków u pacjentów z przewlekłą niewydolnością nerek. W leczeniu zachowawczym ważne jest opanowanie powikłań.

Leczenie nerkozastępcze ma na celu natomiast usunięcie wody z ustroju i substancji w stanie fizjologicznym wydalanych z moczem (np. kreatynina, mocznik), a także regulację gospodarki elektrolitowo-kwasowo-zasadowej. Wykorzystuje się dializę pozaustrojową (hemodializę i dializę otrzewnową) oraz hemofiltrację i hemodiafiltrację.

Powikłania i rokowanie przy przewlekłej niewydolności nerek

Najczęstszymi powikłaniami w przewlekłej niewydolności nerek są choroby układu krążenia (głównie nadciśnienie tętnicze), niedokrwistość, niedożywienie, zaburzenia metaboliczne i endokrynologiczne (nadczynność przytarczyc, zaburzenia gospodarki wapniowej i fosforanowej, osteodystrofia nerkowa).

Rokowanie zależne jest od zaawansowania choroby wywołującej przewlekłą niewydolność nerek. Czynnikami związanymi z szybszym postępem choroby są m. in. płeć męska, starszy wiek, niska wyjściowa funkcja nerek, wysoki stopień wydalania białka z moczem, nadciśnienie tętnicze, wysoki poziom glukozy, lipidów, palenie tytoniu, niedokrwistość.

Podstawowymi przyczynami wystąpienia nagłego zaostrzenia choroby są: odwodnienie, zastosowanie niektórych lekarstw, przeszkoda w odpływie moczu, nasilenie objawów choroby podstawowej. Główną przyczyną zgonów są zakażenia i powikłania ze strony układu sercowo - naczyniowego.

Mariusz Kłos

Bibliografia
  • "Choroby wewnętrzne", Andrzej Szczeklik, wyd. Medycyna Praktyczna, Kraków
  • "Nefrologia", C. Craig Tisher i Ch. S. Wilcox, wyd. polskie pod red. Mariana Klingera, wyd. Urban & Partner, Wrocław
  • "Pediatria", red. nauk. Krystyna Kubicka, Wanda Kawalec, wyd. Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa