Przetoki moczowo - płciowe u kobiet

Przetoka moczowo-płciowa jest to połączenie występujące między układem moczowym, a płciowym, którego prawidłowo nie obserwuje się (układy te mają u kobiet w warunkach fizjologicznych dwa oddzielne ujścia). W związku z tym pojawia się objaw wyciekania moczu przez narządy płciowe. Przetoki moczowo-płciowe dzielą się na wrodzone i nabyte. Inny podział obejmuje kryterium czasowego powstania zmian po operacjach ginekologicznych (wówczas wyróżnia się przetoki śródoperacyjne i odległe).

Zmiany wrodzone występują rzadko i są związane z wadami rozwojowymi układu moczowego. Przetoki nabyte powstawać mogą w przebiegu porodu, jako jego powikłanie, również po operacjach narządów moczowo-płciowych i po radioterapii, a także mogą mieć charakter pourazowy. Zdarza się, że w bardzo zaawansowanych nowotworach złośliwych okolicy moczowo-płciowej dochodzi do takiego zniekształcenia okolicznych struktur anatomicznych, że powstaje połączenie między układem moczowym i płciowym.

Zdecydowana większość przetok jest powikłaniem operacji przeprowadzanych w obrębie narządów płciowych - związane jest to z bliskością położenia narządów moczowych i układu płciowego oraz charakterem choroby. Operacje ginekologiczne związane są z trudnymi uwarunkowaniami anatomicznymi obszarów, na których są wykonywane, dostęp do samego obszaru operacyjnego jest niewygodny.

Ponadto występuje skomplikowane unaczynienie tych okolic, pochodzące z różnych źródeł oraz niewyraźne granice pomiędzy poszczególnymi strukturami anatomicznymi rejonu moczowo-płciowego. Dodatkowo bardzo szybko dochodzi do powiększenia rozmiarów guzów, które poddawane są operacji ginekologicznej. Wszystkie te czynniki niewątpliwie związane są z częstą przyczyną śród- i pooperacyjnego pojawiania się przetok moczowo-płciowych u kobiet.

Objawy przetok moczowo-płciowych u kobiet

Objawem dominującym przy przetokach moczowo-płciowych jest wyciek moczu przez narządy płciowe, który występować może stale lub tylko okresowo. W związku ze zmianami pooperacyjnymi pojawiającymi się bezpośrednio po zabiegach i różnymi powikłaniami, rozpoznanie przetok sprawia trudności (na zewnątrz organizmu drogą narządów płciowych może ewakuować się również krwiak pooperacyjny lub treść ropna i surowicza, co maskuje stwierdzenie wycieku moczu przez pochwę).

Również czynnościowe powikłania operacji pod postacią niekontrolowanego oddawania moczu, mogą błędnie wskazywać na powstanie przetoki moczowo-płciowej. Z innych objawów towarzyszących występuje ból, podwyższona temperatura ciała, wzrost liczby białych krwinek obserwowany w wynikach badań laboratoryjnych krwi.

Dodatkowo, gdy umiejscowienie przetoki powoduje wyciek moczu do otrzewnej lub pozaotrzewnowo pojawić się może niedrożność jelit pod postacią zatrzymania gazów i stolca lub zapalenie otrzewnej, przebiegające z nasiloną bolesnością, zwłaszcza podczas ucisku, gorączką i zmianami laboratoryjnymi surowicy krwi, charakterystycznymi dla procesów zapalnych (przyspieszony proces opadania krwinek czerwonych, zwiększone stężenie białka C-reaktywnego, wzrost poziomu leukocytów, a zwłaszcza neutrofilów we krwi).

Wskutek powstania połączenia między układem moczowym a macicą pojawia się charakterystyczny objaw wycieku moczu z kanału szyjki macicy i okresowego występowania krwi w moczu.

Rozpoznanie przy przetokach moczowo-płciowych u kobiet

Przy ustalaniu rozpoznania przetok moczowo-płciowych u kobiet konieczne jest prawidłowe zebranie wywiadu, ze szczególnym uwzględnieniem ostatnio przebytych zabiegów operacyjnych na narządach płciowych oraz dokładne badanie ginekologiczne (zwłaszcza badanie we wzierniku po podaniu środków wywołujących zmianę zabarwienia moczu - wówczas stanem pewnym jest, że w narządach płciowych występuje mocz).

Również badanie cytoskopowe i obrazowanie radiologiczne dróg moczowych z użyciem specjalnych środków podawanych dożylnie jest wskazane w przypadku podejrzenia dysfunkcji w zakresie nieprawidłowego uchodzenia moczu. Również możliwe jest rozpoznanie powikłania operacyjnego w postaci powstania przetoki moczowo-płciowej podczas trwania samego zabiegu operacyjnego na narządach płciowych - wówczas należy jednoczasowo wykonać rekonstrukcję.

Uszkodzenia układu moczowego powstałe podczas operacji należy diagnozować dokładnie, często bowiem zdarzają się skomplikowane lub mnogie problemy związane ze śródoperacyjnym uszkodzeniem, które wymagają rekonstruowania na wielu poziomach dróg moczowych. Sporo pacjentów z takimi powikłaniami pooperacyjnymi zgłasza roszczenia i dochodzi swoich praw na drodze postępowania sądowego.

Leczenie przetok moczowo-płciowych u kobiet

Metodą z wyboru w leczeniu przetok moczowo-płciowych u kobiet jest chirurgiczne zaopatrzenie i modyfikacja niewłaściwej drogi odpływu moczu przez usunięcie patologicznego połączenia między układem moczowym i płciowym. Zakres zabiegu zależny jest od umiejscowienia przetoki i rozległości defektu.

Postępowanie, w zależności od poziomu, na którym powstało uszkodzenie dróg moczowych, może obejmować zszycie pęcherza moczowego, moczowodu albo w cięższych uszkodzeniach wszycie moczowodu do pęcherza. Zaopatrzenie przetoki moczowo-płciowej może być dokonane drogą przez pęcherz moczowy lub przezpochwowo.

Mariusz Kłos

Bibliografia
  • "Położnictwo i ginekologia", red. nauk. Grzegorz H. Bręborowicz, wyd. Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa
  • "Ginekologia praktyczna", red. Pschyrembel Willibald, Strauss Günter, Petri Eckhard, wyd. Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa