Przełom tarczycowy

Przełom tarczycowy, inaczej tyreotoksyczny, jest gwałtownie rozwijającym się stanem spowodowanym nierozpoznaną lub nieodpowiednio leczoną nadczynnością tarczycy. Zespół ten objawia się nagłym pojawieniem się symptomów zaburzonej świadomości, niewydolności serca i wstrząsu.

Przełom tarczycowy często związany jest ze współistniejącym schorzeniem (np. ciężkim zakażeniem) lub pojawia się u chorych z nadczynnością tarczycy, u których wykonany zostaje zabieg operacyjny bez odpowiedniego zabezpieczenia czynności tarczycy.

Istotą problemu jest nagły wzrost poziomu hormonów tarczycowych w surowicy krwi, ważna może być interakcja z adrenaliną lub noradrenaliną, ale mechanizm wystąpienia zaburzeń nie został do końca wyjaśniony i prawdopodobnie różni się w zależności od czynnika wywołującego przełom tarczycowy.

Objawy przełomu tarczycowego

Przełom tarczycowy najpierw objawia się symptomami zwiastunowymi, do których zalicza się bezsenność, nieraz współistniejącą z halucynacjami i innymi zaburzeniami psychicznymi występującymi w godzinach nocnych, ponadto dochodzi do zmniejszenia masy ciała i nasilenia drżenia mięśniowego.

Chorzy na przełom tarczycowy mają podwyższoną podstawową temperaturę ciała, zgłaszają nudności, pojawić się mogą także wymioty. W pełni rozwinięty przełom tarczycowy objawia się nagłym i gwałtownym pogorszeniem stanu pacjenta i nasileniem dotychczasowych dolegliwości. Gorączka nieraz przekracza 40 stopni Celsjusza, organizm odwadnia się, co często poprzedzone jest nadmierną potliwością.

Pacjenci są pobudzeni lub przeciwnie - apatyczni, pojawić się może śpiączka, a w niektórych przypadkach rozwija się stan padaczkowy z typowymi dla niego drgawkami. Akcja serca jest przyspieszona, stopniowo pojawiają się objawy niewydolności serca, rozwija się wstrząs. Stan kliniczny chorych jest poważny, nieraz przebieg kończy się zgonem pacjenta.

Rozpoznanie przełomu tarczycowego

Ważne podczas procesu diagnostycznego przełomu tarczycowego jest poprawne zebranie wywiadu, który może wskazywać na nierozpoznaną lub źle leczoną nadczynność tarczycy.

Przełom tarczycowy należy podejrzewać u każdego pacjenta, u którego dochodzi do nasilenia lub pojawienia się objawów chorobowych i u którego rozpoznano w przeszłości nadczynność tarczycy. Stężenia hormonów tarczycowych nie muszą być znacznie podwyższone w przebiegu przełomu.

W różnicowaniu przełomu tarczycowego konieczne jest uwzględnienie innych stanów klinicznych, które mogą objawiać się podobnie, zwłaszcza jeśli przebiegają z zaburzeniami świadomości. Większość z nich to stany nagłe, które nieleczone prowadzić mogą do poważnych następstw dla życia lub zdrowia pacjenta.

Leczenie przełomu tarczycowego

Konieczne jest natychmiastowe rozpoczęcie terapii przełomu tarczycowego, jeszcze przed otrzymaniem wyników badań laboratoryjnych. Leczenie prowadzone jest na oddziale intensywnej terapii i wymaga zastosowania leków przeciwtarczycowych (które spowodują obniżenie wydzielania hormonów tarczycowych przez tarczycę).W tym celu podaje się taki preparat, jak tiamazol (dożylnie lub przez zgłębnik żołądkowy).

Jeżeli przełom tarczycowy nie jest spowodowany nadmiarem jodu, pierwiastek ten należy zastosować doustnie (w postaci jodku potasowego) po podaniu tiamazolu. Czasem można podać węglan litu, który również prowadzi do obniżenia wydzielania hormonów tarczycowych, jednak niezbędne jest monitorowanie stężenia tego leku w surowicy krwi pacjenta.

Poza tym konieczne jest wyrównanie zaburzeń gospodarki wodnej i elektrolitowej organizmu pod kontrolą badań biochemicznych wykonywanych 2 razy na dobę oraz kontrolując ośrodkowe ciśnienie żylne. Jeżeli chory ma wysoką gorączkę stosuje się zimne okłady, z leków przeciwgorączkowych podaje się przede wszystkim paracetamol.

Dodatkowo zastosowanie znalazły leki uspokajające i przeciwdrgawkowe (diazepam lub fenobarbital), tlen (2 litry na minutę), beta-blokery, a w pewnych wskazaniach także digoksyna. Również konieczna jest profilaktyka przeciwzakrzepowa, stosowanie antybiotyków i hydrokortyzonu.

Rokowanie przy przełomie tarczycowym

Rokowanie w przełomie tarczycowym zależy przede wszystkim od szybkiego rozpoznania i właściwie podjętego leczenia. Ponadto przyczyna wywołująca stan wzmożonego wydzielania hormonów tarczycy istotnie warunkuje rokowanie (np. zakażenia, kwasica ketonowa, udar mózgu, zatorowość płucna i inne).

Śmiertelność w przebiegu przełomu tarczycowego jest wysoka i wynosi nawet 30-50 proc.. W związku z tym istotne jest zapobieganie i niedoprowadzenie do rozwoju przełomu tarczycowego u osób chorujących na nadczynność tarczycy, co możliwe jest przy wczesnym rozpoznawaniu i odpowiednio prowadzonej terapii tego schorzenia.

Mariusz Kłos

Bibliografia
  • "Choroby wewnętrzne", Andrzej Szczeklik, wyd. Medycyna Praktyczna, Kraków
  • "Interna", Włodzimierz Januszewicz, Franciszek Kokot, wyd. Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa