Promienica

Promienica jest zapaleniem skóry i tkanki podskórnej, które charakteryzuje się występowaniem deskowato twardych nacieków z cechami guzów, mających tendencje do rozmiękania i przebicia się z wytworzeniem przetok. Zmiany najczęściej zlokalizowane są na obszarze znajdującym się pod szczęką (jest to tzw. promienica twarzowo-szyjna).

Promienica może występować również w okolicy klatki piersiowej i brzucha. Czynnikiem wywołującym zmiany jest bakteria promieniowiec beztlenowy Actinomyces israeli. Infekcji tym drobnoustrojem towarzyszyć może inne zakażenie bakteryjne.

Actinomyces w warunkach prawidłowych występuje w jamie ustnej, nie wywołując żadnych zmian chorobowych (są saprofitami). Czynnikami sprzyjającymi wystąpieniu promienicy są: próchnica zębów oraz urazy.

Objawy promienicy

Początkowo promienica charakteryzuje się występowaniem nacieku zapalnego o powierzchni pofałdowanej i nierównomiernej. Później powstają guzy, które ulegają rozmiękaniu i przebiciu, co skutkuje wystąpieniem przetok. W wydzielinie stwierdza się obecność ziarenek o zabarwieniu żółtawym.

Cechą charakterystyczną promienicy jest nieprzekształcanie się przetok w owrzodzenia. Proces chorobowy nie dotyczy węzłów chłonnych, pomimo lokalizacji choroby bliskiej tym strukturom anatomicznym. Z objawów ogólnoustrojowych może rozwinąć się gorączka, ale stan chorego jest najczęściej dobry.

Nieraz obserwowany jest szczękościsk w przebiegu promienicy, może również dojść do rozprzestrzenienia się choroby na narządy wewnętrzne, np. płuca. Okres trwania jest wielomiesięczny.

Rozpoznanie promienicy

Podczas procesu diagnostycznego promienicy pomocne jest wykazanie pewnych cech klinicznych promienicy. Występowanie deskowato twardych nacieków w tkance podskórnej i skórze, które są złożone z guzów wykazujących cechy przebijania i tworzenia przetok, jest objawem charakterystycznym, niezwykle pomocnym przy ustalaniu rozpoznania promienicy.

Ponadto umiejscowienie promienicy w okolicy podszczękowej ze współistniejącym szczękościskiem, mogą wskazywać na tą chorobę zakaźną. Rozstrzygające jest badanie, które wykazuje ziarna promienicze w ropnej wydzielinie z przetok (w razie niewystępowania przetok konieczne jest stwierdzenie zmian w materiale pochodzącym z biopsji).

W różnicowaniu promienicy ważne jest uwzględnienie podobnych objawów klinicznych w przebiegu innych chorób skórnych. Ropień i ropowica odzębowa mogą sugerować promienicę, jednak ich przebieg jest gwałtowniejszy, z mniejszą skłonnością do szczękościsku i twardych nacieków. Również gruźlica rozpływna i nowotwory mogą imitować promienicę.

Leczenie promienicy

Postępowanie w leczeniu promienicy może mieć charakter ogólny lub chirurgiczny. Pierwsze z tych metod uwzględniają podawanie antybiotyków (skuteczna jest penicylina prokainowa stosowana nawet przez kilka miesięcy lub dłużej, aż do wycofania się zmian, w razie uczulenia na penicylinę, można ją zastąpić tetracykliną lub erytromycyną, również podawaną przewlekle przez długi okres czasu). Leczenie chirurgiczne opiera się na nacinaniu i opróżnianiu ropni oraz usuwaniu zmian, które uległy zwłóknieniu.

Rokowanie w promienicy

Rokowanie w promienicy jest różne. Zależy przede wszystkim od stopnia zaawansowania zmian w momencie rozpoznania choroby. Jeżeli nieprawidłowości nie są znacznie nasilone, a leczenie zostało wdrożone odpowiednio wcześnie, rokowanie w promienicy jest pomyślne, mimo koniczności prowadzenia długotrwałej terapii.

Gorsza prognoza dotyczy przypadków z rozległymi zmianami, a zwłaszcza jeśli proces chorobowy rozprzestrzenił się na narządy wewnętrzne.

Mariusz Kłos

Bibliografia
  • "Choroby skóry dla studentów medycyny i lekarzy", Stefania Jabłońska, Tadeusz Chorzelski, wyd. Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa
  • "Dermatologia i wenerologia, podręcznik dla szkół medycznych", wyd. Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa