Połogowe zapalenie sutka

Połogowe zapalenie sutka należy do częstych chorób rozwijających się u kobiet karmiących piersią, rzadko obserwowane jest u matek stosujących sztuczne żywienie. W większości przypadków czynnikiem chorobotwórczym jest bakteria gronkowiec złocisty hemolizujący (Staphylococcus aureus haemolyticus).

Drogi zakażenia sutka

Drobnoustroje są przenoszone przeważnie z jamy nosowo-gardłowej noworodka na brodawkę sutkową kobiety karmiącej, zapalenie sutka rozwija się zatem podczas karmienia. Bezpośrednio po odstawieniu noworodka od piersi, u 90 procent kobiet, na brodawce sutkowej można wykazać obecność gronkowców.

W samej piersi zakażenie może szerzyć się do tkanki łącznej (śródmiąższowe zapalenie sutka), czemu sprzyjają drobne uszkodzenia brodawki (pęknięcia, szczeliny, rozstępy), w głębi tkanki łącznej rozwija się rozległe ropne zapalenie (ten mechanizm jest najczęstszym odpowiedzialnym za wystąpienie połogowego zapalenia sutka).

Ponadto w samej piersi zakażenie może rozprzestrzenia się również przez otwarte przewody mlekowe (zapalenie miąższu sutka). Mleko stanowi doskonałą pożywkę dla bakterii, dlatego nieopróżnianie piersi sprzyja występowaniu tego typu zapalenia.

Objawy połogowego zapalenia sutka

Początkowo połogowe zapalenie sutka przebiega z dolegliwościami bólowymi piersi, ich zaczerwienieniem i z podwyższoną temperaturą ciała. Bóle zlokalizowane w jednym miejscu często są pierwszymi objawami, nieraz jedynymi. Początkowo dolegliwości te nie są znacznie nasilone, często są lekceważone lub niewłaściwie oceniane.

Gorączka może być obecna wkrótce po pojawieniu się bolesności w obrębie piersi. Wystąpienie podwyższonej temperatury pod koniec pierwszego lub w trakcie drugiego tygodnia połogu u kobiety karmiącej piersią, powinna nasuwać przypuszczenie występowania połogowego zapalenia sutka.

Zaczerwienienie może nie wystąpić, jeśli się pojawia, to zazwyczaj po kilkunastu godzinach od pierwszych dolegliwości bólowych lub stanów gorączkowych. Ponadto obszar objęty zakażeniem jest cieplejszy i wykazuje tkliwość oraz bolesność podczas badania palpacyjnego.

Rozpoznanie połogowego zapalenia sutka

Rozpoznanie połogowego zapalenia sutka ustalane jest w oparciu o wywiad chorobowy i obecność typowych objawów klinicznych. Konieczne jest szybkie postawienie diagnozy i wdrożenie odpowiedniego leczenia, ponieważ umożliwia to zahamowanie procesu zapalnego i uniknięcie tworzenia się wysięku i tym samym zropienia.

Jeżeli rozpoznanie połogowego zapalenia sutka nie zostanie wcześnie ustalone, w przeciągu 2-3 dni w miejscu zaczerwienionym i bolesnym powstaje twardy, nieostro odgraniczony naciek, pierś staje się wyraźnie większa. Nacieczona okolica po różnie długim czasie ulega upłynnieniu i powstaje ropień.

Leczenie połogowego zapalenia sutka

Terapia połogowego zapalenia sutka polega przede wszystkim na ograniczeniu karmienia piersią, stosowaniu antybiotyków, leczeniu resorpcyjnym metodami fizykalnymi i w niektórych przypadkach zastosowaniu metod chirurgicznych.

Bezpośrednio po wystąpieniu pierwszych objawów zapalenia sutka podaje się małe dawki preparatu hamującego wydzielanie prolaktyny (bromokryptynę, lizurid). Leczenie to ma na celu zmniejszenie wydzielania pokarmu i powinno być prowadzone łącznie z terapią resorpcyjną, ważne jest aby w tym czasie dbać o całkowite opróżnianie piersi.

Jeśli po zastosowaniu środków zmniejszających laktację nie nastąpi poprawa stanu klinicznego chorej konieczne jest podawanie antybiotyków, łącznie z preparatami zmniejszającymi wydzielanie pokarmu.

Leczenie resorpcyjne metodami fizykalnymi jest uzasadnione jedynie w przypadkach początkowego stadium zapalenia lub kiedy proces chorobowy nie jest nasilony. W tym celu podwiązuje się pierś i stosuje się zimne okłady.

Zapobieganie połogowemu zapaleniu sutka

Ważnym aspektem jest prowadzenie profilaktyki połogowego zapalenia sutka. W tym celu konieczne jest zapobieganie powstawaniu wszelkich uszkodzeń brodawki sutkowej, przede wszystkim przez stosowanie odpowiedniej techniki karmienia piersią, jeśli wystąpią pęknięcia zaleca się używanie maści po każdym karmieniu.

Nie należy natomiast stosować wilgotnych okładów na pęknięcia, ponieważ sprzyjają one maceracji naskórka. Ponadto matka nie powinna oddychać w kierunku brodawek. Jeśli pęknięcia są głębokie nie należy karmić noworodka przez okres 1-2 dni (w tym czasie konieczne jest odciąganie pokarmu i wdrożenie sztucznego żywienia noworodka).

Poza tym istotnym aspektem profilaktyki połogowego zapalenia sutka jest zwalczanie zakażeń wewnątrzszpitalnych, przez podnoszenie ogólnych standardów higienicznych. Szczególnie istotne jest zablokowanie drogi zakażenia gronkowcami.

Rokowanie przy połogowym zapaleniu sutka

Rokowanie w połogowym zapaleniu sutka jest z reguły pomyślne. Nieraz nie jest konieczne stosowanie antybiotyków, objawy ustępują samoistnie lub po wdrożeniu terapii preparatami hamującymi wydzielanie prolaktyny. Możliwy jest szybki powrót do naturalnego karmienia noworodka.

Nieco gorzej rokują przypadki połogowego zapalenia sutka nierozpoznane i późno rozpoznane, ponieważ nieraz dochodzi do znacznego rozprzestrzeniania się procesu zapalnego z wytworzeniem się ropni, często wymagających interwencji chirurgicznej.

Mariusz Kłos

Bibliografia
  • "Położnictwo i ginekologia", red. nauk. Grzegorz H. Bręborowicz, wyd. Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa
  • "Położnictwo praktyczne i operacje położnicze", red. Pschyrembel Willibald, Dudenhausen Joachim, wyd. Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa