Polipy nosa

Polipy nosa są to zmiany rozwijające się w obrębie początkowych górnych dróg oddechowych, dotyczą 1-4 proc. osób w ogólnej populacji, a przyczyny ich powstawania nie zostały do końca wyjaśnione. Polipy nosa są prawdopodobnie wyrazem ogólnoustrojowych schorzeń, u podstawy procesu chorobowego mogą leżeć reakcje nadwrażliwości.

Z czynników miejscowych mających wpływ na rozwój polipów nosa, wymienia się pewne uwarunkowania anatomiczne (przede wszystkim powietrze przepływające przez jamę nosową, które jest nośnikiem substancji fizycznych i chemicznych w postaci pyłów i gazów, przy czym warunki i szybkość przepływu odgrywają istotne znaczenie w nasileniu osadzania się cząstek zawartych w powietrzu wdychanym w różnych częściach błony śluzowej nosa, co sprzyja rozwojowi zmian).

Wskutek przedłużonego kontaktu z czynnikami alergizującymi i drażniącymi dochodzi do rozwoju zaburzonego procesu, w którym powstają zmiany określane polipami nosa. Poza tym czynnikiem miejscowo działającym, wpływającym na rozwój polipów jest również przewlekły proces zapalny okolic górnych dróg oddechowych, który może dawać różne objawy kliniczne.

Długotrwałe zmiany o charakterze zapalnym powodować mogą nadreaktywność błony śluzowej nosa, co oznacza nasiloną i patologiczną reakcję w odpowiedzi na działanie bodźców fizycznych i chemicznych, które w prawidłowej błonie śluzowej takich procesów nie wywołują.

Objawy polipów nosa

Ze względu na częste współistnienie polipów nosa z innymi schorzeniami, przeważnie dominują objawy choroby podstawowej (często u pacjentów chorych na astmę, mukowiscydozę, przewlekłe zapalenie zatok, czy zespół nieruchomych rzęsek dochodzi do rozwoju polipów). Zajęta procesem chorobowym błona śluzowa nosa może dawać objawy pod postacią niedrożności przewodów nosowych. Pojawia się wzmożone wydzielanie i wyciek z nosa.

Pacjenci zgłaszają także zaburzenia węchu i kichanie oraz uczucie pieczenia i dyskomfortu w obrębie jamy nosowej. Niekiedy rozwijają się objawy bólowe, zwłaszcza gdy proces zapalny jest bardziej nasilony. W badaniu pacjenta stwierdza się obecność patologicznych tworów w obrębie jamy nosowej.

W badaniach pomocniczych często nie stwierdza się żadnych nieprawidłowości, chyba, że współistnieje choroba podstawowa, wówczas wszelkie zmiany związane są z tym procesem chorobowym. Morfologicznie wyróżnia się 3 postaci polipów: obrzękowy, gruczołowy i włókniejący. Zmiana obrzękowa składa się z obrzękniętej tkanki łącznej i mieszanych gruczołów (często z torbielami), pokryta jest najczęściej niezmienioną błoną śluzową.

W polipie gruczołowym stwierdza się przeważnie gruczoły i duże torbiele. Polipy obrzękowe są jednak najczęstsze, a trzeci typ zmian - włókniejący, stanowi zaledwie kilka procent wszystkich polipów i jest traktowany jako forma zejściowa procesu aktywnego.

Rozpoznanie polipów nosa

Podstawą rozpoznania polipów nosa jest obecność u pacjenta objawów klinicznych i stwierdzenie nieprawidłowości podczas badania rynologicznego - polipy nosa są zmianami występującymi pod postacią obrzękniętej i uwypuklającej się błony śluzowej nosa, szarożółtej, zwisającej do przewodów nosowych, o kształcie workowatym.

Należy pamiętać, że u osób dorosłych, u których w wywiadzie chorobowym wykazuje się pracę w specyficznych warunkach (huty, wypalanie węgla drzewnego), polipy jednostronne nosa mogą stanowić wczesny objaw zmian nowotworowych.

Nieprawidłowości obserwowane po jednej stronie u dzieci mogą również wskazywać na współistnienie przepukliny mózgowej. W celu dokładnego rozpoznania należy przeprowadzić badanie histologiczne zmienionej chorobowo tkanki, w celu określenia nie tylko rodzaju polipa, ale również stwierdzenia, czy zmiana ma charakter neutrofilowy, czy eozynofilowy, ponieważ postępowanie lecznicze jest inne w obu przypadkach.

Z badań dodatkowych wykonać można zdjęcia radiologiczne zatok, tomografię komputerową, która jest obecnie podstawową metodą określającą dokładnie zmiany w okolicach dotkniętych procesem chorobowym.

Leczenie polipów nosa

W leczeniu polipów nosa zastosowanie znalazły preparaty farmakologiczne podawane zarówno miejscowo, jak i ogólnie oraz postępowanie chirurgiczne polegające na wycięciu patologicznych zmian z jamy nosowej. Wybór metody leczenia zależny jest od obrazu morfologicznego (rodzaju) polipa, obszaru zajętej chorobowo tkanki i obecności schorzeń towarzyszących.

Kortykosteroidy miejscowo stosuje się u pacjentów z polipami eozynofilowymi z nietolerancją na aspirynę, z astmą, z alergiami i nieżytem nosa. Polipy neutrofilowe leczy się natomiast operacyjnie - usuwa się zmienioną błonę śluzową zatok obocznych nosa z ewentualnym wytworzeniem drenażu tych zatok. Stosowanie kortykosteroidów jest przeciwwskazane w przypadku stwierdzenia polipów neutrofilowych.

Całkowite zablokowanie nosa i obecność rozległych zmian w zatokach obocznych jest wskazaniem do zastosowania leczenia chirurgicznego, niezależnie od rodzaju polipa. Lekarz prowadzący terapię, oprócz doświadczenia chirurgicznego powinien wykazywać się wiedzą z zakresu alergologii i immunologii klinicznej.

Mariusz Kłos

Bibliografia
  • "Choroby alergiczne i astma", pod red. prof. dr hab. Józefa Małolepszego, wyd. Volumed, Wrocław