Polineuropatia cukrzycowa

Polineuropatia cukrzycowa jest zespołem zmian chorobowych rozwijających się w strukturach nerwowych, co spowodowane jest nieprawidłowymi wartościami glukozy w surowicy krwi, które utrzymują się przewlekle. Procesy te wywołują charakterystyczne objawy ze strony układu nerwowego.

Polineuropatia cukrzycowa jest najczęstszym powikłaniem cukrzycy. Bananie neurologiczne wykazuje obecność zmian u blisko połowy chorych, natomiast objawy zgłaszane są przez około 25 proc. pacjentów. Bardziej szczegółowe badania neuroczynnościowe wykazują nieprawidłowości u prawie wszystkich chorych z cukrzycą.

Przyczyny polineuropatii cukrzycowej

Najważniejszą przyczyną powstawania polineuropatii cukrzycowej jest wysoki poziom glukozy w surowicy krwi, co prowadzi do aktywacji przemian biochemicznych prowadzących do uszkodzeń włókien nerwowych.

Poza tym czynniki naczyniowe dodatkowo nasilają zmiany w tkankach układu nerwowego, doprowadzając do niedostatecznego odżywienia tych struktur. Również ważną rolę mogą odgrywać czynniki genetyczne.

W rezultacie obecności wszystkich powyższych mechanizmów dochodzi do odcinkowej utraty substancji mielinowej, zaniku i procesów zwyrodnieniowych we włóknach nerwowych, a także zaniku neuronów rogów przednich rdzenia kręgowego i zwojów międzykręgowych, co przyczynia się do występowania objawów chorobowych.

Postaci polineuropatii cukrzycowej

Istnieje kilka podziałów neuropatii cukrzycowej.

Najczęściej wymienia się neuropatię o charakterze symetrycznym (czuciową, proksymalną, czuciowo-ruchowo-autonomiczną i inne, w zależności od dominujących objawów i ich lokalizacji) i neuropatię ogniskową (z objawami ze strony uszkodzonych nerwów czaszkowych, czy obwodowych - przede wszystkim nerwu udowego i innych).

Inne neuropatie to przewlekła bólowa i autonomiczna, wyodrębnione ze względu na charakterystyczne objawy kliniczne.

Objawy polineuropatii cukrzycowej

W zależności od postaci choroby, jej przebieg kliniczny może być różny.

Przewlekła neuropatia bólowa jest odmianą występującą najczęściej. Objawia się parestezjami i mrowieniami w obrębie rąk i stóp. Dochodzi do bolesnych skurczów mięśni, pojawiają się ostre napady bólowe.

Ponadto stwierdza się ubytki w zakresie czucia powierzchownego i głębokiego. Osłabieniu ulega siła mięśniowa i wywoływane odruchy (czasem mogą być nawet nieobecne). Ponadto obserwuje się zaburzenia odżywcze i ze strony układu autonomicznego.

Neuropatia autonomiczna może dotyczyć różnych układów. Okresowo obniżone ciśnienie tętnicze krwi (zwłaszcza po nagłej pionizacji) i omdlenia są typowe dla zmian zachodzących w układzie sercowo-naczyniowym.

Dominującymi symptomami z układu pokarmowego są zaburzenia motoryki, a zaburzenia seksualne i zaleganie moczu w pęcherzu dotyczą neuropatii autonomicznej narządów moczowo-płciowych.

U mężczyzn obejmują przede wszystkim zaburzenia wzwodu (nawet połowa chorujących na cukrzycę cierpi na takie dolegliwości), a u kobiet suchość pochwy i osłabienie popędu płciowego.

Ze strony narządu wzroku w neuropatii autonomicznej obserwuje się przede wszystkim zaburzenia reakcji na światło, poza tym z innych objawów, związanych z nieprawidłowym funkcjonowaniem różnych układów, obserwuje się zaburzenia potliwości i smaku oraz różne dysfunkcje hormonalne.

Rozpoznanie polineuropatii cukrzycowej

Ustalenie rozpoznania polineuropatii cukrzycowej opiera się na typowych objawach klinicznych i nieprawidłowościach w badaniach dodatkowych, wykazywanych u osób chorujących na cukrzycę. Zaleca się coroczne (lub co 2 lata) wykonywanie pomocniczych badań w celu wykrycia polineuropatii u osób z cukrzycą.

W rozpoznaniu polineuropatii cukrzycowej pomocne jest przeprowadzenie analizy czucia dotyku (na podeszwie stopy z wykorzystaniem tzw. monofilamentu o ucisku 10 gramów), wibracji (za pomocą kamertonu przykładanego do kostki bocznej i przyśrodkowej, górnej części piszczeli i niektórych palców stóp), bólu (wykorzystując sterylną, jednorazową igłę). Jeśli istnieją wskazania zaleca się wykonanie badań elektromiograficznych i elektroneurologicznych.

Ponadto w rozpoznaniu polineuropatii cukrzycowej przeprowadza się specjalistyczne badania w celu rozpoznania zmian autonomicznych w przewodzie pokarmowym (np. ocena napięcia mięśni biorących udział w transportowaniu mas pokarmowych), czy układzie sercowo-naczyniowym (np. test pionizacji, ocena rytmu serca) i moczowo-płciowym (np. wykazanie zalegania moczu w pęcherzu moczowym).

Leczenie polineuropatii cukrzycowej

Terapia polineuropatii cukrzycowej opiera się przede wszystkim na prawidłowym wyrównaniu cukrzycy i utrzymywaniu poziomów glukozy na właściwym poziomie. W postaci przebiegającej z bólami stosuje się leczenie objawowe.

W leczeniu polineuropatii cukrzycowej podaje się przede wszystkim preparaty przeciwbólowe (paracetamol, tramadol), trójpierścieniowe leki przeciwdepresyjne (amitryptylinę, imipraminę), środki przeciwdrgawkowe (karbamazepinę, lamotryginę), kwas liponowy, preparaty witaminowe oraz środki hamujące wychwyt zwrotny serotoniny w ośrodkowym układzie nerwowym, co prowadzi do zwiększenia stężenia tej substancji chemicznej w niektórych strukturach mózgowych.

Objawowe leczenie neuropatii o charakterze autonomicznym polega przede wszystkim na terapii omdleń, nieprawidłowej motoryki przewodu pokarmowego, zaburzeń napięcia pęcherza moczowego i wzwodu.

Mariusz Kłos

Bibliografia
  • "Choroby wewnętrzne", Andrzej Szczeklik, wyd. Medycyna Praktyczna, Kraków
  • "Prof. dr med. Władysław Jakimowicz Neurologia kliniczna w zarysie Podręcznik dla studentów medycyny", pod red. Mieczysława Goldsztajna, wyd. Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa