Polineuropatia alkoholowa

Polineuropatia alkoholowa jest zespołem objawów klinicznych rozwijających się u osób przewlekle przyjmujących alkohol.

Przyczyną pojawienia się symptomów jest przede wszystkim niedobór substancji pokarmowych (np. tiaminy, pirydoksyny, kwasu pantotenowego - witamin z grupy B), które warunkują właściwe funkcjonowanie układu nerwowego.

Również sam toksyczny wpływ alkoholu na włókna nerwowe, czy wielokrotne urazy, mogą wpływać na nasilenie objawów chorobowych i zmian w układzie nerwowym osób przewlekle nadużywających alkohol.

Polineuropatia ta częściej dotyczy mężczyzn. Osoby chorujące są nierzadko w ciężkim stanie klinicznym, obserwuje się nieraz skrajne wyniszczenie.

Polineuropatia alkoholowa obecne są przede wszystkim w strukturach podwzgórza, w okolicy komory trzeciej i dna komory czwartej oraz w istocie szarej wokół wodociągu mózgu.

Objawy polineuropatii alkoholowej

Nasilenie polineuropatii alkoholowej zależne jest od stopnia uszkodzenia nerwów obwodowych. W lekkiej postaci stwierdza się brak odruchów skokowych wywoływanych podczas badania neurologicznego.

Poza tym przy polineuropatii alkoholowej obserwowane są zaburzenia czucia powierzchownego i wibracji w kończynach dolnych i górnych. Chorzy skarżą się na uczucie mrowienia i dolegliwości bólowe kończyn dolnych oraz bolesne skurcze łydek.

Ciężkie postaci polineuropatii alkoholowej rozwijają się przeważnie w ciągu kilku tygodni. Dominują znaczne objawy bólowe i symetryczne niedowłady, bardziej nasilone w obrębie kończyn dolnych, przede wszystkim dotyczące mięśni zaopatrywanych przez nerw strzałkowy.

Polineuropatia alkoholowa mogą również występować w obrębie struktur mięśniowych obręczy barkowej i biodrowej, utrudniając chodzenie oraz wykonywanie codziennych czynności.

Objawy polineuropatii cukrzycowej rzadko związane są z nieprawidłowym funkcjonowaniem nerwów czaszkowych. Jeśli chory jest w stanie poruszać kończynami na polecenie, wówczas obserwowana jest niezborność, często znacznie nasilona.

Rozpoznanie polineuropatii alkoholowej

Ustalenie rozpoznania polineuropatii cukrzycowej nie jest trudne w przypadku posiadania informacji na temat przewlekłego nadużywania alkoholu, u osoby z charakterystycznymi objawami ze strony układu nerwowego. Ważne jest wykluczenie innych schorzeń o podobnych objawach klinicznych u osób spożywających w większych ilościach alkohol.

Często najistotniejsze przy ustalaniu rozpoznania polineuropatii alkoholowej jest uzyskanie informacji na temat nadużywania tej substancji, ponieważ chorzy często negują taką możliwość.

Wówczas pomocne może być stwierdzenie podwyższonych wartości MCV w badaniach laboratoryjnych krwi oraz większej aktywności enzymu GGTP, co świadczyć może o przewlekłym używaniu alkoholu.

Leczenie polineuropatii alkoholowej

Wczesne wstrzykiwanie preparatów witaminy B1 i kwasu nikotynowego przynoszą znaczną poprawę stanu klinicznego pacjenta, jednak objawy chorobowe często nie ustępują całkowicie, zaburzenia psychiczne mogą mieć utrwalony charakter.

Podstawą terapii polineuropatii alkoholowej jest jednak zaprzestanie przyjmowania tej substancji. Tylko takie postępowanie może dać gwarancję wyleczenia.

Ważnym aspektem jest również stosowanie diety wysokowartościowej i zawierającej wszystkie niezbędne dla funkcjonowania organizmu składniki pokarmowe (przede wszystkim witaminy z grupy B).

Odpowiednia dieta jest istotna nie tylko z powodu wyniszczenia organizmu, ale również z powodu współistnienia nieżytu żołądka u osób nadużywających alkohol, co wiąże się z gorszym wchłanianiem witamin. Poprawa następuje zwykle po kilku miesiącach.

Rokowanie przy polineuropatii alkoholowej

Polineuropatia alkoholowa ma charakter postępujący. Z czasem dochodzi do znacznego nasilenia zmian chorobowych. Rokowanie jest dobre, jeśli wcześnie podjęte zostanie leczenie uzależnienia u pacjenta przyjmującego przewlekle alkohol.

Podstawą terapii w polineuropatii alkoholowej jest nieprzyjmowanie napojów alkoholowych. Jeśli takie postępowanie nie zostania wdrożone, to sama suplementacja składników pokarmowych i witamin nie jest wystarczająca. Nieleczone ciężkie postaci schorzenia prowadzą do zgonów.

Zespół Korsakowa i encefalopatia Wernickego

Szczególną postać ciężkiej neuropatii alkoholowej stanowi zespół Korsakowa przebiegający z zaburzeniami psychicznymi. Na objawy składają się: dezorientacja w czasie, miejscu i otoczeniu oraz ubytki pamięciowe, które dotyczą przede wszystkim wydarzeń świeżych.

W przewlekłym alkoholizmie może wystąpić również encefalopatia Wernickego, która objawia się oczopląsem, niezbornością ruchów, podwójnym widzeniem i zaburzeniami świadomości.

Ponadto w jej przebiegu obserwuje się drżenie, zaburzenia psychiczne, stany lekowe i majaczeniowe, często współistnieje zespół Korsakowa.

Mariusz Kłos

Bibliografia
  • "Prof. dr med. Władysław Jakimowicz Neurologia kliniczna w zarysie Podręcznik dla studentów medycyny", pod red. Mieczysława Goldsztajna, wyd. Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa
  • "Neurologia praktyczna", Antoni Prusiński, wyd. Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa