Polimialgia reumatyczna

Polimialgia reumatyczna należy do grupy chorób układowych tkanki łącznej, jest schorzeniem ludzi w wieku podeszłym i cechuje się dolegliwościami bólowymi oraz sztywnością mięśni karku, obręczy barkowej lub biodrowej. Przebiega z ogólnoustrojowymi objawami, a w surowicy krwi obserwuje się obecność wykładników stanu zapalnego toczącego się w organizmie.

Polimialgia reumatyczna przeważa u płci żeńskiej, szczyt zachorowań obserwuje się w ósmej dekadzie życia. Przyczyny pojawienia się zmian nie zostały do końca wyjaśnione. Nie da się także sprecyzować związku występowania choroby z podeszłym wiekiem pacjentów.

Możliwe, że istnieją pewne uwarunkowania genetyczne odgrywające istotną rolę w rozwoju procesu chorobowego. Sugeruje się również obecność zaburzeń w odpowiedzi układu odpornościowego, które w rezultacie doprowadzić mogą do zapoczątkowania nieprawidłowości.

Objawy polimialgii reumatycznej

Przy polimialgii reumatycznej pacjenci zgłaszają objawy ogólne: pojawia się złe samopoczucie, osłabienie, stany podgorączkowe lub gorączka, chorzy nie mają apetytu, spada ich masa ciała. Dolegliwości ze strony stawów charakteryzuje przewlekły ból, u pacjentów także pojawia się sztywność poranna mięśni karku, obręczy barkowej lub miedniczej, trwająca powyżej jednej godziny.

Ból cechuje się promieniowaniem do odpowiedniej okolicy - do stawów łokciowych w przypadku zajęcia procesem mięśni obręczy barkowej lub do stawów kolanowych jeśli zmiany dotyczą mięśni obręczy miednicznej. W wyniku tych dolegliwości dochodzi do wtórnego ich osłabienia.

W badaniu lekarskim pacjenta obserwuje się tkliwość oraz ograniczenie ruchomości w stawach barkowych lub biodrowych, powikłaniem takiego stanu są trwałe przykurcze mięśni doprowadzające do ich zaniku. Poza tym występuje zapalenie stawów, przeważnie kolanowych, nadgarstkowych i mostkowo-obojczykowych, przebiegające z ich zaczerwienieniem, ociepleniem i obrzękiem.

U około połowy pacjentów dodatkowo stwierdza się współistnienie olbrzymiokomórkowego zapalenia tętnic. U kilku procent chorych obserwuje się zespół kanału nadgarstka. Poza tym badania pomocnicze wykazują pewne odchylenia od normy, u pacjentów dochodzi do przyspieszenia opadania krwinek czerwonych (odczyn OB jest podwyższony), rozwija się niedokrwistość, nadpłytkowość, wzrostowi ulegają stężenia tzw. białek ostrej fazy, co obserwuje się również w innych procesach chorobowych przebiegających z odczynem zapalnym.

Ponadto stwierdza się zwiększoną aktywność enzymu fosfatazy zasadowej w surowicy krwi pacjentów chorujących na polimialgię reumatyczną.

Rozpoznanie polimialgii reumatycznej

Istnieją różne kryteria rozpoznania polimialgii reumatycznej. Jedne z nich uwzględniają wiek pacjenta (powyżej 50. roku życia), sztywność poranną (trwającą minimum godzinę), przyspieszony odczyn opadania krwinek czerwonych (powyżej 40 milimetrów po godzinie) oraz charakterystyczne dolegliwości bólowe, symetryczne, trwające minimum 6 tygodni. Oczywiście należy wykluczyć inne choroby wywołujące podobne dolegliwości, a po zastosowaniu leczenia glikosteroidami musi dojść do szybkiej poprawy stanu klinicznego pacjenta.

Do rozpoznania polimialgii reumatycznej konieczne jest spełnienie wszystkich powyższych warunków (łącznie z dobrą reakcją na leczenie). Inne kryteria (według Birda) są nieco zmodyfikowane, wykazują większą czułość w rozpoznawaniu choroby. Różnicowanie uwzględnia przede wszystkim schorzenia, takie jak fibromialgię, niedoczynność tarczycy, depresję, inne układowe schorzenia tkanki łącznej (np. reumatoidalne zapalenie stawów, zapalenie wielomięśniowe).

Należy wziąć pod uwagę możliwość podobnego przebiegu klinicznego chorób nowotworowych, czy zakażeń.

Leczenie polimialgii reumatycznej

Preparatami farmakologicznymi pierwszego rzutu w terapii polimialgii reumatycznej są glikokortykosteroidy (np. prednizon), które przynoszą szybką i natychmiastową poprawę po zastosowaniu (stan kliniczny poprawia się już po 1-2 dniach). Następnie odpowiednio zmniejsza się dawką leku, preparat odstawia się stopniowo (czas trwania leczenia powinien wynosić 6-12 miesięcy, po takim czasie wskazane jest całkowite odstawienie glikokortykosteroidu).

Zbyt szybka redukcja dawki może doprowadzić do nawrotu choroby, ale ponowne niewielkie zwiększenie ilości podawanych leków szybko poprawia stan kliniczny pacjenta. W razie wystąpienia działań niepożądanych po zastosowaniu glikokortykosteroidów można rozważyć terapię metotreksatem. Niesteroidowe leki przeciwzapalne pomocne mogą być jedynie u nieznacznej części pacjentów z polimialgią reumatyczną, w przypadku objawów o niewielkim stopniu nasilenia.

Konieczne jest również monitorowanie skuteczności leczenia, do oceny aktywności procesu chorobowego i możliwości jego nawrotu należy okresowo oceniać odczyn opadania krwinek czerwonych (OB).

Rokowanie polimialgii reumatycznej
Rokowanie przy polimialgii reumatycznej jest w większości przypadków pomyślne, ponieważ zadowalający efekt przynosi terapia sterydami, nieraz proces chorobowy samoistnie ulega wygaszeniu. Przeważnie u pacjentów dochodzi do ustąpienia objawów klinicznych. U części chorych obserwuje się nawrót schorzenia po wielu miesiącach lub latach od zaprzestania terapii.

Mariusz Kłos

Bibliografia
  • "Choroby wewnętrzne", Andrzej Szczeklik, wyd. Medycyna Praktyczna, Kraków
  • "Interna", Włodzimierz Januszewicz, Franciszek Kokot, wyd. Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa