Pokrzywka

Pokrzywka jest stanem powstającym w wyniku wzrostu przepuszczalności naczyń krwionośnych, czego rezultatem jest pojawienie się obrzęku skóry właściwej i bąbla pokrzywkowego. Schorzenie charakteryzuje występowanie świądu, nieraz znacznie nasilonego.

Większość przypadków jest ostra (czas trwania objawów krótszy niż 6 tygodni), rzadziej przewlekła. Szacuje się, że kilkanaście procent osób w ogólnej populacji będzie miało pokrzywkę, u osób z chorobami atopowymi (np. z atopowym zapaleniem skóry) odsetek ten jest znacznie wyższy.

Pokrzywka może wystąpić w każdym wieku, ostra przede wszystkim u dzieci i młodych dorosłych, a przewlekły charakter typowy jest dla kobiet w średnim wieku (często schorzenie współistnieje z obrzękiem naczynioruchowym).

Przyczyny pokrzywki

Za występowanie zmian na skórze odpowiadać mogą różne czynniki. Do najczęstszych należą pokarmy (pokrzywkę alergiczną wywoływać mogą orzechy i orzeszki ziemne, ryby, pszenica, jaja, mleko i przetwory mleczne, owoce, skorupiaki; natomiast pokrzywkę w mechanizmie niealergicznym powodować mogą truskawki, ser, pomidory, szpinak, bakłażan, homary, niektóre ryby).

Poza tym dodatki żywnościowe, takie jak benzoesany, siarczany, glutaminian sodu, penicylina i barwniki wywołują objawy pokrzywki. Do farmakologicznych czynników będących przyczyną zmian skórnych należą: penicyliny i inne antybiotyki, leki znieczulające miejscowo, niesteroidowe leki przeciwzapalne zaostrzające przebieg choroby, również opioidy, leki zwiotczające mięśnie szkieletowe.

Poza tym alergeny wziewne, kontakt z niektórymi substancjami, użądlenia przez owady, zakażenia (np. pasożytnicze i wirusowe zapalenia wątroby) i różne choroby związane z nieprawidłową odpowiedzią układu immunologicznego doprowadzić mogą do rozwoju pokrzywki. Czynniki psychiczne dodatkowo nasilają chorobę przewlekłą, a czynniki fizyczne (np. niska temperatura) mogą sprowokować pojawienie się zmian na skórze.

Objawy pokrzywki

Charakterystyczną zmianą skórną w przebiegu pokrzywki jest swędzący bąbel pokrzywkowy. Czasem pacjenci zgłaszają również pieczenie lub ból okolicy zmiany skórnej. Kolor wykwitu jest biały lub różowy, a jego okolica zaczerwieniona. Bąbel ten jest wyniosły ponad powierzchnię skóry, szybko powstaje, ale też ustępuje bez pozostawienia trwałych zmian na skórze.

Liczba wykwitów może być różna - niekiedy zlewają się one ze sobą osiągając znaczne rozmiary i występując na rozległych obszarach skóry. Samo umiejscowienie zmian może wskazywać na czynnik wywołujący chorobę (np. pokrzywka kontaktowa w miejscu ekspozycji na alergen, pokrzywka z zimna albo świetlna w miejscach odsłoniętych i narażonych na działanie niskiej temperatury i światła słonecznego).

Ostra pokrzywka może pojawić się nagle, w ciągu nawet kilku minut od zadziałania czynnika, ale również zdarza się skryty początek objawów, rozwijający się dopiero po dłuższym okresie czasu. Prawie wszystkie przypadki zmian ostrych cofają się samoistnie, a rzadko zdarza się przejście procesu chorobowego w stadium przewlekłe. W pokrzywce przewlekłej objawy pojawiają się codziennie lub okresowo, a sam przebieg choroby jest różny.

Rozpoznanie pokrzywki

Rozpoznanie pokrzywki jest ustalane na podstawie typowych zmian skórnych i objawów chorobowych. Ważne jest nieprzeoczenie dolegliwości ogólnych, które wskazywać mogą na rozwój reakcji anafilaktycznej, bezpośrednio zagrażającej zdrowiu i życiu pacjenta. Jeżeli przyczyna występowania zmian jest jasna, nie jest konieczne wykonywanie dodatkowych badań (np. testów skórnych punktowych, z własną surowicą lub prób płatkowych).

W różnicowaniu należy wziąć pod uwagę inne schorzenia skóry, przede wszystkim łagodną postać rumienia wielopostaciowego, pemfigoid pęcherzowy, zapalenie opryszczkowate skóry, wysypki polekowe, czy chorobę posurowiczą lub zakażenia wirusowe.

Leczenie pokrzywki

W leczeniu pokrzywki stosuje się metody nieswoiste lub swoiste. Do pierwszych należy unikanie czynników, które nasilają bądź wywołują zmiany chorobowe. Z leków podaje się środki przeciwhistaminowe, stanowiące podstawę leczenia objawowego pacjentów z pokrzywką.

Z innych środków farmakologicznych stosować można trójpierścieniowe leki przeciwdepresyjne, glikosteroidy, beta-mimetyki, leki przeciwleukotrienowe, czy nifedypinę.

Leczenie swoiste natomiast polega na właściwej terapii schorzenia podstawowego (o ile pokrzywka jest wtórnym problemem) i odpowiednim postępowaniu w zależności od mechanizmu wystąpienia zmian na skórze (np. w pokrzywce z zimna podaje się zapobiegawczo leki przeciwhistaminowych, np. cyproheptadynę albo inne środki, np. doksepinę).

Rokowanie przy pokrzywce

Rokowanie w przypadku pokrzywki ostrej jest pomyślne, ponieważ zdecydowana większość przypadków samoistnie ustępuje po upływie kilku dni lub tygodni. W zmianach o charakterze przewlekłym rokowanie jest gorsze, bowiem te postaci choroby mają tendencje do utrzymywania się i nawracania przez okres od kilku do nawet kilkunastu lat.

Przy ustalaniu rokowania istotne znaczenie ma prognoza, co do narażenia na czynniki nasilające lub wywołujące pokrzywkę w przyszłości.

Mariusz Kłos

Bibliografia
  • "Choroby wewnętrzne", Andrzej Szczeklik, wyd. Medycyna Praktyczna, Kraków
  • "Choroby skóry dla studentów medycyny i lekarzy", Stefania Jabłońska, Tadeusz Chorzelski, wyd. Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa