Pląsawica ostra

Pląsawica ostra, inaczej pląsawica Sydenhama, jest zwana również pląsawicą małą, mniejszą lub reumatyczną. Obok objawów ze strony układu nerwowego pojawiają się zmiany zapalne w sercu (osierdziu, wsierdziu i mięśniu sercowym) oraz reumatyczne nieprawidłowości w obrębie stawów.

Za całość obrazu klinicznego odpowiada przebyte i nieleczone zakażenie paciorkowcowe, w obecnych czasach te następstwa infekcji występują niezwykle rzadko, ze względu na powszechne podawanie antybiotyków w zakażeniach paciorkowcowych (przede wszystkim anginie).

Najbardziej nasilone zmiany w tkance mózgowej obserwowane są w jądrze ogoniastym i skorupie, oprócz tego również w wielu innych lokalizacjach: korze mózgowej, wzgórzu, jądrach pnia mózgu i móżdżku występują nieprawidłowości. Charakterystyczne są zmiany zwyrodnieniowe wraz z naciekami zapalnymi i uszkodzeniami naczyń o różnym stopniu nasilenia.

Na pląsawicę ostrą chorują przeważnie dzieci, schorzenie częściej występuje u dziewczynek.

Objawy pląsawicy ostrej

Podstawowym objawem pląsawicy ostrej są ruchy mimowolne, niezależne od woli człowieka. Początkowo mają one niezbyt nasilony charakter. Dziecku zwraca się na nie uwagę, rodzice często tłumaczą je nerwowością, ponieważ ich córka lub syn nie potrafi spokojnie siedzieć w jednym miejscu, upuszcza przedmioty z ręki, niezdarnie porusza się i pisze.

Tym samym zmianie ulega stan psychiczny pacjenta. Dziecko staje się drażliwe, płaczliwe, chwiejne emocjonalnie i łatwo męczy się. Rzadko występują ciężkie zaburzenia psychiczne (np. halucynacje).

Niepokój ruchowy czasem rozwija się szybko, nierzadko ruchy mimowolne mają znaczne nasilenie, uniemożliwiając codzienne funkcjonowanie (chodzenie, stanie, czy wykonywanie zwykłych czynności). Pełny obraz kliniczny ruchów mimowolnych jest najbardziej nasilony w obrębie mięśni mimicznych twarzy i w dalszych częściach kończyn.

Emocje potęgują objawy kliniczne pląsawicy ostrej, w czasie snu dolegliwości ustępują. W ciężkich postaciach pląsawicy ostrej mogą pojawić się zaburzenia mowy, żucia, połykania, a oddychanie jest nieregularne i przerywane. Ruchy mimowolne są szybkie, krótkotrwałe, zmienne i niesymetryczne. Powstają jakby z połączenia w całość ruchów zależnych od woli.

Stale występującym objawem pląsawicy ostrej jest obniżenie napięcia mięśniowego, które jest obecne nawet w chwili osłabienia lub ustania ruchów mimowolnych. Pacjenci nie są w stanie poruszać wtedy kończynami, które sprawiają wrażenie zupełnie porażonych.

Odruchy głębokie wywoływane podczas badania neurologicznego mogą być osłabione, a w przypadkach znacznego obniżenia napięcia mięśni, zupełnie zniesione.

Rozpoznanie pląsawicy ostrej

Rozpoznanie pląsawicy ostrej jest możliwe na podstawie obrazu klinicznego, w którym występują typowe objawy. Często udaje się potwierdzić infekcję paciorkowcową przez wykonanie specjalistycznych badań laboratoryjnych.

Podejrzenie występowania pląsawicy ostrej dodatkowo może nasuwać współistnienie innych objawów, świadczących o przebytym zakażeniu bakteriami z grupy paciorkowców (dolegliwości stawowe i zapalenie struktur serca). Badanie płynu mózgowo-rdzeniowego wykazuje jedynie zwiększenie liczby komórek (pleocytozę). W badaniu neurologicznym nie wykazuje się zaburzeń czucia powierzchownego i głębokiego.

W różnicowaniu pląsawicy ostrej należy brać pod uwagę wszystkie choroby, w których mogą pojawić się ruchy mimowolne. Szczególnie ważne jest wykluczenie lub potwierdzenie pląsawicy Huntingtona.

Leczenie pląsawicy ostrej

W postępowaniu terapeutycznym należy zapewnić choremu całkowity spokój. Wskazana jest antybiotykoterapia, która daje korzystne efekty terapeutyczne, zwłaszcza jeśli współistnieją dolegliwości ze strony innych układów. Ponadto można podawać leki uspokajające i nasenne.

Często jednak zastosowane leczenie nie jest wystarczająco skuteczne, ponieważ objawy nie ustępują zupełnie, co może być związane z powstaniem trwałych i nieodwracalnych zmian w ośrodkowym układzie nerwowym w pląsawicy ostrej.

Rokowanie w pląsawicy ostrej

Pląsawica ostra trwa przeciętnie 2-3 miesiące. Lżejsze postaci ustępują już po kilku tygodniach. Rokowanie jest pomyślne. Schorzenie rzadko prowadzi do śmierci, zgon następuje przeważnie z przyczyn sercowych, a nie ze strony zmian w ośrodkowym układzie nerwowym. Nieleczona pląsawica często nawraca.

Wdrożenie odpowiedniego postępowania terapeutycznego poprawia rokowanie i daje szansę na całkowite wyleczenie pląsawicy ostrej. Współistnienie objawów ze strony innych układów i narządów wiąże się z gorszym rokowaniem, zwłaszcza jeżeli występują zmiany zapalne dotyczące serca.

Mariusz Kłos

Bibliografia
  • "Pediatria", red. nauk. Krystyna Kubicka, Wanda Kawalec, wyd. Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa
  • "Prof. dr med. Władysław Jakimowicz Neurologia kliniczna w zarysie Podręcznik dla studentów medycyny", pod red. Mieczysława Goldsztajna, wyd. Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa