Pemfigoid ciężarnych

Pemfigoid ciężarnych jest schorzeniem dermatologicznym przebiegającym ze zmianami skórnymi o charakterze rumieni, obrzęków i pęcherzy, obecnymi u kobiet w ciąży. Chorobie towarzyszy świąd i pieczenie. Nie stwierdza się natomiast cech zatrucia ciążowego. Badania immunologiczne wykazują obecność złogów dopełniacza, a rzadziej także przeciwciał w klasie IgG, wzdłuż błony podstawnej naskórka.

Przyczynami występowania pemfigoidu ciężarnych są najprawdopodobniej uwarunkowania genetyczne predysponujące do nieprawidłowej reakcji układu immunologicznego z wytworzeniem specyficznych przeciwciał u kobiet w ciąży.

Ponadto ważne znaczenie w inicjowaniu procesu chorobowego mogą mieć również czynniki hormonalne, za czym przemawia fakt pojawiania się schorzenia w czasie ciąży i jego ustępowanie po porodzie (w okresie tym obserwuje się nasilone zmiany w zakresie gospodarki hormonalnej ustroju). Również stosowanie tabletek antykoncepcyjnych może mieć wpływ na rozwój procesu chorobowego.

Objawy pemfigoidu ciężarnych

Pojawiający się pemfigoid ciężarnych ma charakter wielopostaciowych zmian. Mogą rozwinąć się grudki, rumienie, obrzęki, pęcherzyki i pęcherze. Typową cechą jest występowanie zlewnych ognisk rumieniowych, zwłaszcza na skórze brzucha. Zmianom najczęściej towarzyszy świąd i pieczenie. Stan ogólny pacjentek jest z reguły dobry. Umiejscowienie pemfigoidu ciężarnych jest różne, dotyczy przede wszystkim skóry tułowia i kończyn.

Pemfigoid ciężarnych rozpoczyna się u większości kobiet w drugiej połowie ciąży, zmiany cofają się samoistnie po porodzie lub po zakończeniu karmienia piersią. Istotne jest, że w kolejnych ciążach może dochodzić do nawrotów pemfigoidu. Czasem cechy schorzenia obecne są również w okresach niezwiązanych z ciążą.

Ponadto u pacjentek często obserwowane są schorzenia współistniejące, przede wszystkim choroba Gravesa i Basedowa przebiegająca z obecnością przeciwciał przeciwtarczycowych. Pemfigoid ciężarnych może mieć wpływ na przebieg ciąży, rzadko dochodzi do wewnątrzmacicznego zgonu płodów, częściej obserwuje się niską masę urodzeniową noworodków, których matki chorowały na pemfigoid ciężarnych.

Rozpoznanie pemfigoidu ciężarnych

Ustalenie rozpoznania pemfigoidu ciężarnych opiera się na stwierdzeniu wielopostaciowych wysypek i zmian skórnych z obecnością rumieni, pęcherzy o różnej wielkości oraz obrzęków. Ponadto typowy jest świąd i pieczenie oraz pojawianie się nieprawidłowości najczęściej w drugiej połowie ciąży. Pemfigoid ciężarnych potwierdzają wyniki badania immunopatologicznego, wykazujące charakterystyczne zmiany.

W różnicowaniu pemfigoidu ciężarnych należy wykluczyć wysypki alergiczne w zatruciu ciążowym (nie stwierdza się w ich przebiegu pęcherzy i zlewających się wykwitów rumieniowych) oraz rumień wielopostaciowy pęcherzowy (pęcherze rozwijają się wyłącznie w obrębie rumieni, zmiany mają skłonności do zajmowania kończyn, twarzy i błon śluzowych, ponadto rumień wielopostaciowy pęcherzowy cechuje się szybkim przebiegiem klinicznym).

Poza tym ważne jest różnicowanie pemfigoidu ciężarnych z innymi schorzeniami typowymi dla okresu ciąży i manifestującymi się zmianami skórnymi.

Leczenie i rokowanie w pemfigoidzie ciężarnych

Większość przypadków pemfigoidu ciężarnych wymaga jedynie leczenia miejscowego z użyciem kremów zawierających glikokortykosteroidy. Czasem jednak konieczne jest postępowanie ogólne. Z środków farmakologicznych podawanych ogólnoustrojowo zastosowanie znalazły leki przeciwhistaminowe i wapń. Jeżeli wykwity skórne zajmują rozległe obszary i są nasilone, w ostatnich miesiącach ciąży można podawać małe dawki glikokortykosteroidów doustnie.

Rokowanie w pemfigoidzie ciężarnych jest zazwyczaj korzystne, jednak należy pamiętać o możliwości wystąpienia powikłań dotyczących płodu (najczęściej niewystarczającego przybierania na wadze, niezwykle rzadko zdarzają się przypadki obumarcia płodu).

Pemfigoid ciężarnych z reguły ustępuje po porodzie, u niektórych kobiet rokowanie jest gorsze, ze względu na skłonności do nawrotów schorzenia w kolejnych ciążach lub w okresach niezwiązanych z ciążą (prawdopodobnie w stanach z obecnymi innymi zmianami hormonalnymi).

Mariusz Kłos

Bibliografia
  • "Choroby skóry dla studentów medycyny i lekarzy", Stefania Jabłońska, Tadeusz Chorzelski, wyd. Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa
  • "Dermatologia i wenerologia, podręcznik dla szkół medycznych", wyd. Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa