Padaczka

Padaczka to choroba przewlekła charakteryzująca się występowaniem napadów padaczkowych pod postacią objawów będących wynikiem zaburzonej pracy części lub całego mózgowia. Przejawia się nagłymi, ale samoistnie przemijającymi objawami o charakterze ruchowym, czuciowym, wegetatywnym lub psychicznym.

Należy pamiętać, że pewne symptomy chorób ośrodkowego układu nerwowego, różnych chorób dotyczących całego organizmu, czy drgawki gorączkowe nie są klasyfikowane jako padaczka, pomimo występowania w tych stanach pojedynczych napadów lub napadów wywoływanych różnymi czynnikami. Częstość występowania padaczki szacuje się na około 1 proc. całej populacji.

Pojawienie się napadu padaczkowego związane jest z patologicznymi wyładowaniami w obrębie komórek nerwowych kory mózgowej. Istnieje szereg czynników, które mogą sprowokować wystąpienie objawów padaczki u osób zdrowych (np. obniżenie poziomu glukozy we krwi, niedostateczny dostęp tlenu na poziomie tkankowym, występowanie zaburzeń elektrolitowych, uraz). Nie są to stany klasyfikowane jako padaczka - podstawową cechą mechanizmu powstawania nieprawidłowych wyładowań w korze mózgowej w przebiegu padaczki jest ich samoistność, bez zadziałania konkretnego bodźca lub wystąpienie takiego bodźca, który u zdrowego człowieka nie wywołuje żadnych zmian pobudliwości w mózgowiu.

Przyczyny padaczki mogą pozostawać nieznane (rozpoznaje się wówczas padaczkę idiopatyczną), choroba może ujawnić się również w przebiegu zmian naczyniowych mózgu (zwłaszcza występujących u osób w podeszłym wieku), zaburzeń o charakterze rozwojowym, powstałych w okresie życia płodowego. Również znane są postaci padaczek pourazowych, w wyniku występowania guza mózgu, pojawiających się w przebiegu zakażeń ośrodkowego układu nerwowego lub chorób zwyrodnieniowych mózgu.

Objawy padaczki

Przebieg kliniczny padaczki jest różny i zależy przede wszystkim od rodzaju napadów pojawiających się w przebiegu choroby. Wyróżnia się napady częściowe (proste lub złożone), oraz uogólnione (napady nieświadomości, miokloniczne, atoniczne, toniczne i toniczno-kloniczne). Napady pierwotnie uogólnione przebiegają od początku z utratą świadomości. Często mają charakter toniczno-kloniczny.

W pierwszej fazie (tonicznej) chory traci przytomność i upada na ziemię wydając przeraźliwy krzyk. Drgawki rozpoczynają się z reguły skurczem mięśni całego ciała, trwającym kilkanaście sekund. Zęby ulegają zaciśnięciu, a głowa jest przygięta do tułowia. Kończyny dolne w typowym napadzie pozostają wyprostowane, a górne - zgięte w łokciach, ręce natomiast silnie zaciśnięte w pięść.

Oddech ulega chwilowemu zatrzymaniu, a twarz staje się sina. Gdy skurcz całego ciała mija pojawia się faza kloniczna napadu - drgawki całego ciała, początkowo o charakterze lekkiego drżenia. W typ etapie dochodzi do wzmożonych ruchów oddechowych, na ustach chorego pojawia się piana. Skurcze kloniczne obejmują również mięśnie gładkie, stąd może dojść do bezwładnego oddania moczu i stolca podczas trwania napadu.

Po okresie najczęściej trwającym od kilkudziesięciu sekund do kilku minut drgawki stopniowo słabną, w końcu znikają zupełnie i pojawia się śpiączka trwająca nawet kilka godzin. Budzący się chory jest zamroczony, agresywny, odczuwa wzmożony niepokój.

Inne rodzaje napadów - częściowe, przebiegać mogą różnorodnie i zależą od umiejscowienia ogniska padaczkowego. Jeżeli patologia dotyczy kory ruchowej, występują drgawki różnych okolic ciała, napady z kolei pochodzące z okolicy skroniowej powodują pojawienie się zaburzeń psychicznych, z kory czuciowej - objawów zaburzeń czucia różnych okolic ciała.

O napadach częściowych złożonych mówi się, gdy przebiegają z utratą świadomości, a o częściowych wtórnie uogólnionych, kiedy patologiczne wyładowania, początkowo obecne tylko na ograniczonym obszarze mózgu, rozprzestrzeniają się na całą korę mózgową, dając objawy napadu uogólnionego.

Padaczka może również przebiegać pod postacią napadów nieświadomości - przebiegają bez utraty postawy, trwają kilkanaście sekund, mogą im towarzyszyć dyskretne objawy ruchowe (np. mruganie powiekami). Napady miokloniczne cechują się drgawkami o charakterze jakby szarpnięć mięśni kończyn, twarzy, głowy lub tułowia. W napadach atonicznych pojawia się nagłe obniżenie napięcia mięśni, a w tonicznych - skurcz całego ciała (podobny do opisanego w pierwszej fazie napadów toniczno-klonicznych).

Leczenie padaczki

Po rozpoznaniu padaczki należy w pierwszej kolejności zidentyfikować czynniki prowokujące i zalecić ich unikanie. Trzeba również ocenić poziom ryzyka wystąpienia kolejnego napadu. Jeżeli napady są rzadkie, przebiegają łagodnie, pojawiają się tylko w nocy lub mają charakter niedrgawkowy nie jest konieczne wdrożenie leczenia farmakologicznego. Początkowo stosuje się jeden lek w monoterapii (należy pamiętać o stopniowym zwiększeniu dawki).

Przy niezadowalającym opanowaniu napadów padaczki lek zmienia się na inny, a kiedy ten nie jest skuteczny należy zweryfikować rozpoznanie, sprawdzić czy przestrzegane są zalecenia i wykluczyć postępujące zmiany ośrodkowego układu nerwowego. Dopiero wtedy można wdrożyć kolejny lek w monoterapii, a dopiero, gdy ten okaże się nieskuteczny wprowadza się leczenie skojarzone dwoma lub kilkoma preparatami.

Przy skuteczności leczenia padaczki dopiero po długim podawaniu leku można podjąć próbę jego odstawienia lub zmniejszenia dawki, pamiętając, że ważne jest nieraz kilkukrotne zmniejszanie dawki na przestrzeni dłuższego czasu, aż do zupełnego odstawienia leku.

Wybór środka farmakologicznego zależy od typu padaczki, zakresu skuteczności, działań niepożądanych, chorób współistniejących, kosztu leczenia akceptowanego przez pacjenta. Z leków klasycznych stosuje się: karbamazepinę, kwas walproinowy, etosuksymid, fenytoinę. Z leków nowej generacji zastosowanie znalazły: topiramat, gabapentyna, lamotrygina, okskarbazepina, tiagabina i inne.

Mariusz Kłos

Bibliografia
  • "Choroby wewnętrzne", Andrzej Szczeklik, wyd. Medycyna Praktyczna, Kraków
  • "Pediatria", red. nauk. Krystyna Kubicka, Wanda Kawalec, wyd. Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa
  • "Prof. dr med. Władysław Jakimowicz Neurologia kliniczna w zarysie Podręcznik dla studentów medycyny", pod red. Mieczysława Goldsztajna, wyd. Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa
  • "Neurologia praktyczna", Antoni Prusiński, wyd. Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa