Osteoartropatia przerostowa

Osteoartropatia przerostowa jest to choroba kości i stawów objawiająca się zmianą kształtu palców, zapaleniem okostnej kości długich i zapaleniem stawów. Schorzenie może mieć charakter pierwotny lub rozwinąć się w przebiegu innych chorób. Osteoartropatia przerostowa może towarzyszyć chorobom płuc (mukowiscydozie, włóknieniu płuc, nowotworom wywodzącym się z tkanki płucnej lub przerzutowym, przewlekłym zapaleniom płuc), chorobom serca (wadom i infekcyjnym zapaleniom wsierdzia).

Również w przebiegu schorzeń wątroby (marskości, nowotworów) i jelit (wrzodziejącego zapalenia jelita grubego, choroby Leśniowskiego-Crohna) oraz chorób śródpiersia (np. raka przełyku, grasiczaków) istnieje większe ryzyko rozwoju osteoartropatii przerostowej. Także wiele innych schorzeń powikłanych jest takimi zmianami w obrębie kości i stawów. Postać towarzysząca innym stanom patologicznym jest częstsza.

Typ pierwotny choroby zdecydowanie rzadziej występuje u kobiet. Przyczyny schorzenia nie zostały do końca wyjaśnione. Niektóre typy są dziedziczne i występują rodzinnie, w innych objawy rozwijają się wskutek obecności czynników w surowicy krwi, wyzwalających powstawanie zmian morfologicznych charakterystycznych dla osteoartropatii przerostowej.

Objawy osteoartropatii przerostowej

Przebieg choroby z reguły jest postępujący - na początku nieobecne są żadne objawy, stopniowo pacjenci zgłaszają ból kości w obrębie goleni oraz dolegliwości ze strony stawów i ograniczenie ich ruchomości. Objawem charakterystycznym jest zmiana kształtu palców, najczęściej tylko w obrębie rąk - występują "palce pałeczkowate".

Podczas badania wyczuwa się zgrubienia okostnej w miejscach gdzie kość jest wyczuwalna, nieosłonięta innymi strukturami anatomicznymi (np. okolice nadgarstków lub obszar na wysokości stawów skokowych), podczas ucisku tych miejsc pojawiają się dolegliwości bólowe.

Zmiany w stawach obejmują występowanie obrzęków w ich okolicach, płynu w torebce stawowej i bolesności (najczęściej obserwowane są w obrębie stawów kolanowych, łokciowych lub skokowych). W postaci wtórnej do innych chorób zmiany kostno-stawowe występować mogą tylko w jednej, dobrze odgraniczonej okolicy.

Dodatkowo obserwuje się objawy skórne pod postacią zwiększonej czynności gruczołów potowych i łojowych oraz zmian trądzikowych. Poza tym na skórze rozwijają się charakterystyczne pogrubienia w postaci fałdów.

Rozpoznanie osteoartropatii przerostowej

W postępowaniu diagnostycznym istotne jest prawidłowe zebranie wywiadu (zwłaszcza pod kątem rodzinnego występowania choroby lub istnienia schorzeń towarzyszących, w przebiegu których może pojawić się osteoartropatia przerostowa). Poza tym obecność objawów klinicznych i typowych zmian (zwłaszcza występowania palców pałeczkowatych) oraz wykazanie na zdjęciu rentgenowskim nieprawidłowości, pod postacią pogrubienia okostnej wzdłuż trzonów kości długich, potwierdza rozpoznanie.

Ze względu na ryzyko występowania nowotworów płuca, w przebiegu których gwałtownie rozwinąć się może osteoartropatia przerostowa, bezwzględnie wykonać należy zdjęcie przeglądowe klatki piersiowej w celu potwierdzenia lub wykluczenia większych zmian w obrębie tkanki płucnej.

W różnicowaniu uwzględnia się inne zapalenia stawów, nowotwory kości, choroby endokrynologiczne (np. nadczynność tarczycy, akromegalię), niedokrwistość powstałą wskutek niedoboru żelaza, sarkoidozę i inne schorzenia przebiegające z podobnymi objawami klinicznymi i zmianami morfologicznymi okostnej kości długich.

Leczenie osteoartropatii przerostowej

Jeżeli osteoartropatia przerostowa rozwija się w przebiegu innych chorób, podejmuje się leczenie schorzenia podstawowego, które wpływa na zatrzymanie procesów patologicznych zachodzących w kościach i stawach, a nawet powoduje całkowite ustąpienie zmian.

Z środków farmakologicznych, we wtórnych postaciach poprawę można uzyskać po podawaniu pamidronianu, kolchicyny i glikosteroidów. W pierwotnej postaci choroby stosować można jedynie leczenie objawowe - zwalcza się głównie ból. Niektóre typy nie wymagają specjalistycznego postępowania (np. dziedziczona genetycznie osteoartropatia przerostowa).

Rokowanie przy osteoartropatii przerostowej

Rokowanie zależne jest od współistnienia choroby towarzyszącej, szybkości narastania objawów i skuteczności leczenia. W postaci pierwotnej choroby zmiany obserwuje się już w dzieciństwie, nasilają się one wraz z wiekiem, czasem może dochodzić do samoistnego osłabienia procesu chorobowego lub pojawienia się pierwszych dolegliwości dopiero w późnym wieku. We wtórnych postaciach - jeśli podstawowa choroba jest wyleczalna, rokowanie jest pomyślne.

Mariusz Kłos

Bibliografia
  • "Choroby wewnętrzne", Andrzej Szczeklik, wyd. Medycyna Praktyczna, Kraków
  • "Wiktora Degi ortopedia i rehabilitacja", pod red. Witolda Marciniaka i Andrzeja Szulca, wyd. Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa