Opryszczka zwykła

Opryszczka zwykła jest schorzeniem skóry, które przebiega ze zmianami o charakterze drobnych pęcherzyków, występujących przede wszystkim na granicy błon śluzowych i skóry oraz związanych z zakażeniem wirusowym i mających tendencje do nawracania.

Czynnikiem chorobotwórczym opryszczki zwykłej jest wirus herpes simplex (opryszczki zwykłej). Typ pierwszy wywołuje zmiany w obrębie błony śluzowej jamy ustnej, na wargach, twarzy, rzadziej również na tułowiu i kończynach, typ drugi wirusa związany jest natomiast z wystąpieniem wysypek skórnych w obrębie narządów moczowo-płciowych i pośladków (u mężczyzn najczęściej wykwity dotyczą żołędzi i napletka, a u kobiet warg sromowych).

Wykazano, że ta odmiana patogenu może odgrywać jakąś rolę w procesie nowotworzenia w rakach narządów płciowych, powiązanych z zakażeniem wirusem brodawczaka.

Opryszczka zwykła może mieć charakter pierwotny lub wtórny. Pierwotne zakażenie dotyczy noworodków, u których nie dochodzi do przekazania odporności przez organizm matki w czasie ciąży (większość noworodków posiada matczyne przeciwciała przeciwwirusowe, które być może chronią przed infekcją). Przebieg pierwotnej postaci jest zazwyczaj ciężki, a objawy różnorodne.

Większa część populacji jest zakażona wirusem herpes simplex, ale infekcja ma charakter utajony, wykwity pojawiają się w stanach przebiegających z podwyższoną temperaturą ciała, w chorobach zakaźnych, ich wystąpienie może być również prowokowane przegrzaniem się organizmu, oddziaływaniem promieniowania słonecznego, czy ochłodzeniem.

Objawy opryszczki zwykłej

Pierwotnymi zmianami skórnymi są pęcherzyki o wielkości kilku milimetrów każdy. Cechują się one rumieniową podstawą i mają skłonności do grupowania się we większe ogniska chorobowe. Początkowo zawierają treść surowiczą, a następnie ropną.

W ciągu kilku dni dochodzi do powstania strupów. Z dolegliwości zgłaszanych przez pacjenta występują pieczenie i niewielka bolesność, niekiedy objawy te mogą poprzedzać pojawienie się wykwitów skórnych o 2-3 dni.

Jeśli zmiany dotyczą obszaru błon śluzowych jamy ustnej stwierdza się bolesne nadżerki, które rozwijają się po pierwotnych pęcherzykach. Nieraz zajęta jest również rogówka, wówczas powikłaniem schorzenia może być upośledzenie wzroku (jednak typowym umiejscowieniem nieprawidłowości pozostają okolice graniczne między błoną śluzową jamy ustnej, a skórą).

Wykwity rozsiane na rozległych obszarach skórnych mogą nie być charakterystyczne i wówczas nie są rozpoznawane często jako opryszczka zwykła. Przebieg kliniczny schorzenia jest krótkotrwały (6-10 dni), ale nawrotowy, zazwyczaj pojawia się ponownie w tych samych okolicach. Często zmiany obserwuje się u kobiet w okresie miesiączki.

Rozpoznanie opryszczki zwykłej

Ustalenie rozpoznania opryszczki zwykłej opiera się przede wszystkim na podstawie stwierdzenia zgrupowanych i niewielkich pęcherzyków w typowych lokalizacjach. Poza tym obecność pieczenia lub bolesności oraz szybki przebieg kliniczny i nawrotowość wskazują na opryszczkę zwykłą.

Ze specjalistycznych badań, co prawda rzadko wykonywanych, wykorzystuje się skriningowe badanie cytologiczne (tzw. test Tzancka) na obecność komórek balonowatych charakterystycznych dla opryszczki zwykłej, ponadto badania immunofluorescencyjne. Dodatkowo wirusy można wyhodować na specjalnych podłożach mikrobiologicznych, których podstawową składową jest błona omoczniowa.

W różnicowaniu opryszczki zwykłej należy uwzględnić przede wszystkim półpasiec (przebiegający z bardziej nasilonymi dolegliwościami bólowymi i jednostronnym umiejscowieniem wykwitów), liszajec pęcherzowy (łatwo rozprzestrzeniający się na skórę otoczenia, cechujący się obecnością bakterii w pierwotnych wykwitach) i pęcherzycę błon śluzowych (mniejsza bolesność zmian, rozstrzygające jest badanie cytologiczne).

Poza tym afty i nadżerkowe zapalenie żołędzi może być mylone z opryszczką zwykłą. Niektóre cechy kliniczne tych schorzeń przypominają zmiany charakterystyczne dla opryszki zwykłej.

Leczenie opryszczki zwykłej

W niewielkich zmianach skórnych obserwowanych w opryszczce zwykłej wystarczające jest leczenie miejscowe, odkażające i osuszające (w tym celu stosuje się pasty cynkowe i aerozole z antybiotykami, przeciwdziałające nadkażeniom bakteryjnym). Preparatem przeciwwirusowym stosowanym miejscowo jest acyklowir i denotiwir.

Leki te są wprawdzie mniej skuteczne niż przyjmowane ogólnoustrojowo, ale w ograniczonych zmianach takie postępowanie jest wystarczające. Środki te działają na wirusa w okresie jego namnażania i nie zapobiegają wystąpieniu nawrotom choroby.

Terapię ogólną, doustną lub pozajelitową, stosuje się w nawrotowych przypadkach, które są rozległe i uporczywe oraz zawsze w zmianach obserwowanych w obrębie narządów moczowo-płciowych. Podawanie leku wiąże się z bardzo szybkim ustępowaniem objawów, ale wpływa jedynie nieznacznie na przedłużenie okresów między nawrotami schorzenia.

Wlewy dożylne stosuje się u osób z chorobami układowymi, które są leczone preparatami obniżającymi odporność organizmu. Poza tym wskazane jest przyjmowanie preparatów witaminowych, przede wszystkim z grupy B.

Mariusz Kłos

Bibliografia
  • "Choroby skóry dla studentów medycyny i lekarzy", Stefania Jabłońska, Tadeusz Chorzelski, wyd. Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa
  • "Dermatologia i wenerologia, podręcznik dla szkół medycznych", wyd. Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa