Niedożywienie białkowo - kaloryczne w przewlekłej niewydolności nerek

Niedożywienie białkowo-kaloryczne należy do jednego z powikłań przewlekłej niewydolności nerek. U części pacjentów z nieprawidłowym funkcjonowaniem tych narządów, w miarę narastania utraty czynności nerek rozwija się niedożywienie.

U chorych w zaawansowanym stadium, którzy rozpoczynają leczenie nerkozastępcze, problem ten spotyka się nawet u co trzeciego pacjenta. Rozpoczęcie i kontynuowanie dializoterapii z reguły zmniejsza nasilenie nieprawidłowości związanych z niedożywieniem białkowo-kalorycznym.

Przyczyny niedożywienia białkowo-kalorycznego w przewlekłej niewydolności nerek

Do podstawowych czynników odpowiedzialnych za pojawienie się niedożywienia u pacjentów z przewlekłą niewydolnością nerek należą: ograniczenie zawartości białka w diecie i niższa kaloryczność przyjmowanych posiłków (co jest celowym postępowaniem opóźniającym postęp przewlekłej niewydolności nerek), występujące nudności i wymioty, które prowadzą do zmniejszenia częstości spożywania pokarmów oraz schorzenia współistniejące, np. cukrzyca, nadciśnienie tętnicze, czy niewydolność serca.

U pacjentów z przewlekłą niewydolnością nerek często obserwuje się kwasicę metaboliczną i oporność tkanek obwodowych na insulinę, co również wpływa na rozwój niedożywienia białkowo-kalorycznego u tej grupy chorych.

Do innych przyczyn zaburzeń należą: depresja, ubóstwo, inwalidztwo, samotność, utrata białka i aminokwasów podczas dializoterapii oraz przewlekłe stany zapalne. U poszczególnych pacjentów obserwowane są różne czynniki o innym stopniu nasilenia wpływającym na rozwój niedożywienia białkowo-kalorycznego.

Objawy niedożywienia białkowo-kalorycznego w przewlekłej niewydolności nerek

U części chorych niedożywienie białkowo-kaloryczne rozwijające się w przebiegu przewlekłej niewydolności nerek jest związane z obniżonym poziomem albuminy w surowicy krwi.

Nieraz stwierdza się również cechy zapalenia toczącego się w organizmie (w badaniach laboratoryjnych surowicy krwi wykazuje się zwiększone stężenie białka C-reaktywnego CRP i przyspieszony odczyn opadania czerwonych krwinek OB) oraz objawy związane ze schorzeniami i powikłaniami współistniejącymi, które obecne są w różnych narządach.

Pacjenci często zgłaszają uczucie zmęczenia, są apatyczni. Dochodzi do utraty masy ciała i obniżenia BMI.

Rozpoznanie niedożywienia białkowo-kalorycznego w przewlekłej niewydolności nerek

Rozpoznanie niedożywienia białkowo-kalorycznego, rozwijającego się u pacjentów chorujących na przewlekłą niewydolnością nerek, nie jest trudne. Konieczne jest stwierdzenie obniżenia masy ciała poniżej 85 procent należnej (jeśli masa jest niższa niż 70 procent rozpoznaje się ciężkie niedożywienie) i BMI nieprzekraczającego 18,5 kilogramów na metr kwadratowy.

Pomocne w rozpoznaniu mogą okazać się wyniki badań laboratoryjnych, np. stężenie poziomu albumin w surowicy krwi, choć często nie wykazuje się żadnych nieprawidłowości, które mogłyby wskazywać na niedożywienie białkowo-kaloryczne.

Leczenie niedożywienia białkowo-kalorycznego w przewlekłej niewydolności nerek

Niedożywienie białkowo-kaloryczne zwykle ustępuje po rozpoczęciu dializoterapii i leczenia żywieniowego. U części pacjentów stan ten jest związany z obniżonym poziomem albuminy w surowicy krwi, obecnością wskaźników zapalenia toczącego się w organizmie i przyspieszoną miażdżycą.

W tych przypadkach dializy i leczenie żywieniowe nieznacznie tylko wpływają na stan odżywienia pacjenta, najważniejsze znaczenie ma wówczas ukierunkowanie terapii na ograniczenie procesu zapalnego oraz leczenie chorób współistniejących.

W przypadkach nieskuteczności postępowania żywieniowego należy podjąć decyzję o wcześniejszym rozpoczęciu leczenia nerkozastępczego. Żywienie pacjenta wymaga monitorowania i optymalnego wykorzystania drogi karmienia.

Rokowanie w niedożywieniu białkowo-kalorycznym w przewlekłej niewydolności nerek

Niedożywienie białkowo-kaloryczne w przewlekłej niewydolności nerek jest czynnikiem ryzyka rozwoju innych schorzeń, powikłań leczenia, czy zgonu. Również stan ten znacznie pogarsza rokowanie związane z chorobą podstawową - przewlekłą niewydolnością nerek.

Leczenie żywieniowe poprawia wyniki terapii dysfunkcji nerek i wydłuża okres przeżycia. Prognoza niemal zawsze jest zależna również od występowania innych powikłań przewlekłej niewydolności nerek i stopnia jej nasilenia.

Mariusz Kłos

Bibliografia

• "Choroby wewnętrzne", Andrzej Szczeklik, wyd. Medycyna Praktyczna, Kraków
• "Interna", Włodzimierz Januszewicz, Franciszek Kokot, wyd. Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa
• "Nefrologia", C. Craig Tisher i Ch. S. Wilcox, wyd. polskie pod red. Mariana Klingera, wyd. Urban & Partner, Wrocław

Wątki Niedożywienie białkowo - kaloryczne w przewlekłej niewydolności nerek
brak białka w diecie nudności wymioty przewlekłe stany zapalne zmęczenie apatia utrata masy ciała obniżenie BMI