Niedoczynność przysadki i zespół Sheehana

Niedoczynność przysadki i zespół Sheehana (poporodowa martwica przysadki, Hypopltuitarismus et syndroma Sheehan) to choroba zależna od niedoboru gonadotropin, hormonu wzrostu, kortykotropiny, tyreotropiny, w następstwie uszkodzenia podwzgórza lub przedniego płata przysadki. Przeważnie występuje u kobiet jako powikłanie ciąży.

Przyczyny niedoczynności przysadki

Najczęstszą przyczyną niedoczynności przysadki jest krwotok z dróg rodnych kobiety w okresie okołoporodowym lub podczas samego porodu. Wstrząs hipowolemiczny w wyniku krwotoku powoduje zwolnienie przepływu krwi w przerosłej w przebiegu ciąży przysadce mózgowej. W krążeniu przysadkowym tworzą się wówczas zakrzepy z następową martwicą. Zmiany anatomopatologiczne obejmują więc zniszczenie gruczołowej części przysadki.

Inną przyczyną mogą być:
- nowotwory przysadki,
- czaszkogardlak(craniopharyngioma) - łagodny nowotwór wywodzący się z kieszonki Rathkego,
- gruczolak chromafobny przysadki,
- przerzuty nowotworów,
- nacieki histiocytów,
- zmiany zakrzepowe w przebiegu cukrzycy,
- urazy ze złamaniem podstawy czaszki.

Objawy zespołu Sheehana

Objawy zespołu Sheehana występują, gdy zniszczeniu ulegnie większa część płata przysadki. Należą do nich:
- brak poporodowej laktacji,
- zmiany atroficzne narządów płciowych,
- zanik owłosienia łonowego i pod pachami,
- ogólne osłabienie,
- utrata energii i żywotności,
- zanik miesiączki, niepłodność,
- zmniejszenie gonad, tarczycy i kory nadnerczy,
- przerzedza się owłosienie głowy i brwi,
- skóra staje się blada, sucha i pojawiają się liczne zmarszczki,
- oczy zapadają się w oczodołach.

Guz przysadki u mężczyzn powoduje:
- upośledzenie lub zanik potencji,
- stopniowo zmniejszana aktywność umysłowa,
- apatia,
- senność,
- bóle głowy,
- zawężenie pola widzenia.

Diagnoza niedoczynności przedniego płata przysadki mózgowej

Do diagnozy niedoczynności przedniego płata przysadki mózgowej stosuje się badania hormonalne (stężenie hormonów przysadki: GH, PRL, TSH, ACTH, LH i FSH), rezonans magnetyczny (NMR), tomografię komputerową czy badanie RTG.

W badaniu diagnostycznym stwierdza się niskie stężenie gonadotropin i kortyzolu we krwi oraz obniżone wydalanie metabolitów kortyzolu w moczu dobowym. Zwykle wykrywa się hipoglikemię i nadmierną wrażliwość na działanie insuliny.

Upośledzeniu ulega także tarczyca, spada poziom tyroksyny i trójjodotyroniny we krwi, zmniejsza się jodochwytność tarczycy.

Wiec na podstawie stwierdzenia obniżenia wydzielania hormonów tropowych (ACTH, TSH, LH, FSH) i przy równoczesnym niedoborze hormonów kory nadnerczy, gonad i tarczycy stwierdza się niedoczynności przedniego płata przysadki mózgowej.

Leczenie niedoczynności przysadki

Leczenie niedoczynności przysadki opiera się na systematycznym podawaniem hormonów tarczycy, nadnerczy i gonad. Choremu podaje się kortyzon. Po kilku tygodniach stosuje się przetwory suszonej tarczycy. W celu przywrócenia czynności płciowej mężczyznom podaje się androgeny, dla kobiet zalecane jest sekwencyjne leczenie estrogenami i przetworami ciałka żółtego (progestageny). W przypadku guza przysadki stosuje się leczenie operacyjne.

Żaneta Malec

Bibliografia

• "Choroby wewnętrzne", Andrzej Szczeklik, wyd. Medycyna Praktyczna, Kraków
• "Interna Harrisona", Fauci, Braunwald, Isselbacher, Wilson, Martin, Kasper, Hauser, Longo, wyd. Czelej, Lublin
• "Choroby wewnętrzne", Franciszek Kokot, wyd. Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa

Wątki Niedoczynność przysadki i zespół Sheehana
czaszkogardlak gruczolak chromafobny przerzuty nowotworów nacieki histiocytów brak laktacji podwzgórze przysadka mózgowa niedoczynność przysadki zespół Sheehana niedobór gonadotropin uszkodzenie podwzgórza uszkodzenie przysadki mózgowej guz przysadki