Niedoczynność przytarczyc

Niedoczynność przytarczyc charakteryzuje się niedoborem lub brakiem parathormonu, syntezą jego nieczynnych cząsteczek lub opornością tkanek docelowych na jego działanie.

Częstość występowania niedoczynności przytarczyc nie jest do końca znana i zależy przede wszystkim od przypadkowego usunięcia przytarczyc podczas operacji na tarczycy. Ponadto do zniszczenia gruczołów przytarczycznych dojść może w następstwie zapalenia lub naświetlania tarczycy promieniami jonizującymi.

Niektóre choroby przebiegające z odkładaniem się pierwiastków chemicznych (np. żelaza lub miedzi) prowadzą do rozwoju procesów zwyrodnieniowych w obrębie przytarczyc. Również urazy szyi, procesy autoimmunologiczne, czy nowotwory mogą doprowadzić do zniszczenia tych gruczołów. Choroby uwarunkowane genetycznie niekiedy również przebiegają z zaburzeniami syntezy parathormonu.

Objawy niedoczynności przytarczyc

Typowymi objawami klinicznymi niedoczynności przytarczyc są napady tężyczki lub obecność tzw. równoważników tężyczkowych. Ponadto obserwuje się zmiany w obrębie różnych narządów i układów, spowodowane przede wszystkim zaburzeniami gospodarki wapniowo-fosforanowej. Dodatkowo chorzy zgłaszają uczucie zmęczenia i osłabienia, stany lękowe i wzmożone napięcie mięśniowe oraz zaburzenia pamięci.

W przebiegu niedoczynności przytarczyc pojawiają się objawy związane z niskim stężeniem wapnia w surowicy krwi. W przypadku przewlekłego procesu chorobowego rozwijają się zaburzenia neurologiczne pod postacią pląsawicy, parkinsonizmu i porażenia mięśni z ich wzmożonym napięciem. Ponadto stwierdza się zaburzenia psychiczne, przede wszystkim upośledzenie umysłowe, nerwice, depresje i różne psychozy.

Z innych objawów w przebiegu przewlekłej niedoczynności przytarczyc mogą rozwinąć się: zaćma warstwowa, szorstkość i suchość skóry ze skłonnością do pojawiania się wyprysku i występowania grzybicy.

Ponadto przy niedoczynności przytarczyc obserwuje się nadmierną łamliwość włosów i rzęs, zmiany w obrębie paznokci (np. pobruzdowania, rozwarstwienia i bielactwo) i punkcikowate ubytki szkliwa zębów. Jeśli niedoczynność przytarczyc występuje w okresie wczesnego dzieciństwa, może być skutkiem niskiego wzrostu ostatecznego i niedorozwoju umysłowego.

Rozpoznanie niedoczynności przytarczyc

Niedoczynność przytarczyc rozpoznaje się w oparciu o obecność objawów klinicznych, zmian troficznych w obrębie różnych narządów oraz wyniki badań laboratoryjnych. Ważne jest również dokładne zebranie wywiadu, ze szczególnym uwzględnieniem przebytych operacji na tarczycy lub jej napromieniania oraz chorób i urazów struktur szyi.

W różnicowaniu niedoczynności przytarczyc należy wziąć pod uwagę inne przyczyny obniżonego stężenia wapnia w surowicy krwi, choroby układu nerwowego, psychiczne lub wywołane skurczem mięśni gładkich (np. astma, dławica piersiowa, dławica brzuszna). Istotne jest odróżnienie niedoczynności przytarczyc od zespołu wtórnego lub rzekomego.

Z badań dodatkowych wykonuje się laboratoryjną ocenę przede wszystkim gospodarki wapniowo-fosforanowej (stwierdza się obniżony poziom wapnia, a podwyższony fosforanów w surowicy krwi). Ponadto badania wykazują niskie lub nieoznaczalne stężenie parathormonu, prawidłową aktywność fosfatazy zasadowej i prawidłowe stężenie magnezu w surowicy krwi.

Z innych badań dodatkowych wykonuje się EKG, w którym stwierdza się wydłużony odstęp QT, ponadto badania obrazowe ujawniające zwapnienia w mózgu i innych tkankach organizmu oraz zagęszczenie struktury kostnej. Typowe są również zmiany obserwowane w przewodnictwie nerwowym i w elektromiografii.

Leczenie niedoczynności przytarczyc

W napadach tężyczkowych podstawową metodą leczenia jest podanie roztworu glukonianu wapnia. Terapia przewlekła opiera się na zwalczaniu obniżonego poziomu wapnia w surowicy krwi za pomocą podawania jego soli (np. węglanu lub octanu wapnia), aktywnych metabolitów witaminy D i leków moczopędnych z grupy tiazydów, które zmniejszają wydalanie wapnia z moczem, jednak ich stosowanie może być związane z ryzykiem przekroczenia górnej granicy normy stężenia tego pierwiastka w surowicy krwi.

Ponadto ważne jest zwalczanie zaburzeń gospodarki magnezowej w leczeniu przewlekłym, ponieważ bez skorygowania niskiego poziomu magnezu w surowicy krwi nie udaje się przywrócić właściwego stężenia wapnia.

W przeciwdziałaniu wysokiemu stężeniu fosforanów w surowicy stosuje się wapniowe i niewapniowe leki wiążące, ale podawanie tych preparatów farmakologicznych nie zawsze jest konieczne.

Rokowanie przy niedoczynności przytarczyc

Rokowanie w niedoczynności przytarczyc jest różne i zależy przede wszystkim od stopnia nasilenia zmian w gospodarce wapniowo-fosforanowej, czasu trwania schorzenia i przyczyny wywołującej niedoczynność przytarczyc.

Przewlekła niedoczynność przytarczyc może przez długi czas nie dawać żadnych objawów klinicznych, a pierwszymi symptomami mogą być zaćma lub zmiany troficzne obserwowane w obrębie skóry, włosów i paznokci.

Rokowanie w niedoczynności przytarczyc jest niepomyślne, jeżeli w momencie rozpoznania stwierdza się obecność objawów (przede wszystkim zaburzeń ze strony ośrodkowego układu nerwowego) świadczących o przewlekłym procesie chorobowym i długo utrzymującym się obniżonym poziomie wapnia w surowicy krwi.

Mariusz Kłos

Bibliografia
  • "Choroby wewnętrzne", Andrzej Szczeklik, wyd. Medycyna Praktyczna, Kraków
  • "Interna", Włodzimierz Januszewicz, Franciszek Kokot, wyd. Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa