Nefropatia zaporowa

Nefropatia zaporowa to stan utrudnionego odpływu moczu wskutek upośledzenia drożności dróg odprowadzających mocz. Stan ten prowadzi do powstania zmian w tkance nerkowej i upośledzenia czynności nerek. Najczęstszymi przyczynami u kobiet przed 60. rokiem życia są ciąża i nowotwory układu płciowego, u starszych mężczyzn natomiast przerost gruczołu krokowego (rzadziej rak stercza).

Z innych przyczyn mechanicznych nefropatii zaporowej wymienia się gruźlicę układu moczowego, zapalenie wyrostka robaczkowego, chorobę Leśniowskiego i Crohna, krwiaki w okolicy układu moczowego, powiększenie węzłów chłonnych, zmiany tętniakowate sąsiednich tętnic, u kobiet również wypadanie macicy.

Z przyczyn tzw. wewnętrznych, związanych bezpośrednio ze światłem dróg moczowych do najczęstszych zalicza się kamicę moczową. Rzadziej nefropatię zaporową wywołuje martwica brodawek nerkowych, wydalanie pewnych białek przez układ moczowy - w stanie zdrowia niewystępujących w moczu, skrzepy krwi blokujące odpływ moczu, wszelkie zwężenia i wady wrodzone dróg moczowych.

Również niektóre choroby układu nerwowego prowadzą do wystąpienia nefropatii zaporowej, głównie wady wrodzone i urazy rdzenia kręgowego, stan wzmożonego ciśnienia śródczaszkowego, stwardnienie rozsiane, choroba Parkinsona. Czasem stosowanie niektórych leków w chorobach układu nerwowego prowadzi do powstania nefropatii zaporowej.

Objawy nefropatii zaporowej

Nefropatia zaporowa może być częściowa lub całkowita. Może mieć charakter ostry lub przewlekły i dotyczyć różnych odcinków układu moczowego. Z tego względu obserwowane są różne zmiany morfologiczne i nieco inny przebieg kliniczny. Generalnie nie ma objawów charakterystycznych pozwalających na szybkie i łatwe ustalenie rozpoznania.

Pacjenci przede wszystkim zgłaszają ból - w ostrych przypadkach może mieć charakter kolki nerkowej (silny, nagle pojawiający się w okolicy lędźwiowej lub bocznego podbrzusza z charakterystycznym promieniowaniem w kierunku spojenia łonowego i narządów płciowych zewnętrznych), w przypadkach przewlekłych pacjenci nieraz nie zgłaszają żadnych dolegliwości bólowych.

Częstym objawem są zaburzenia mikcji (przede wszystkim obniżenie lub wzrost dobowej objętości wydalanego moczu oraz objawy dyzuryczne: pieczenie podczas oddawania moczu, ciągłe uczucie pełnego pęcherza i częste oddawanie moczu). Po usunięciu przeszkody pojawia się wielomocz.

Rozpoznanie nefropatii zaporowej

W badaniach obrazowych u pacjenta wykryć można guz, często chorobie towarzyszy nadciśnienie tętnicze. W moczu pojawia się białko, wykrywa się również krwinki czerwone, krwinki białe, a w osadzie moczu kryształy kwasu moczowego. We krwi w przypadku upośledzenia czynności nerek wzrasta poziom kreatyniny, pojawić się może kwasica, a poziom potasu spada poniżej normy.

Rozpoznanie pomagają ustalić badania obrazowe - najczęściej wykonywanym jest ultrasonografia dróg moczowych uwidaczniająca zastój płynu w układzie moczowym i niejednokrotnie potwierdzająca wysokość występowania przeszkody. Niezbędna jest diagnostyka obrazowa, gdyż objawy kliniczne i laboratoryjne mogą jedynie wskazywać na pewne patologie dróg moczowych, a nie umożliwiają postawienie pewnej diagnozy.

Leczenie i powikłania nefropatii zaporowej

Ze względu na różną lokalizację przeszkody, szereg przyczyn powstania nefropatii zaporowej i różnego stopnia uszkodzenie czynności nerek, leczenie każdego pacjenta wymaga indywidualnego podejścia. Podstawą jest jednak usunięcie przeszkody i leczenie przeciwbólowe i rozkurczowe. Ważne jest profilaktyczne podawanie antybiotyków, gdyż jednym z częstszych powikłań jest rozwój zakażenia układu moczowego prowadzącego w skrajnych przypadkach do sepsy. Pamiętać należy o wyrównaniu zaburzeń gospodarki wodno-elektrolitowej.

Z powikłań, oprócz wymienionych zakażeń układu moczowego, pojawić się mogą kamica moczowa (wskutek zaburzeń gospodarki kwasowo-zasadowej), nadciśnienie tętnicze (spowodowane zaburzeniami gospodarki wodnej ustroju), niewydolność nerek i zaburzenia funkcjonowania cewek nerkowych pod postacią nieprawidłowego zagęszczania moczu, czy kwasicy cewkowej dystalnej.

Mariusz Kłos

Bibliografia
  • "Choroby wewnętrzne", Andrzej Szczeklik, wyd. Medycyna Praktyczna, Kraków
  • "Medycyna wewnętrzna", Gerd Herold i współautorzy, wyd. Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa