Nadmierne wydzielanie prolaktyny (hiperprolaktynemia)

Nadmierne wydzielanie prolaktyny - Nadmiar prolaktyny - Hiperprolaktynemia

Prolaktyna (PRL, luteostymulina) jest hormonem wydzielanym przez przedni płat przysadki zarówno u kobiet jak i u mężczyzn. Przy czym dominuje u kobiet, a jej większe stężenie występuje w okresie jajeczkowania.

Prolaktyna stymuluje produkcję mleka przez gruczoły piersiowe oraz reguluje wydzielanie luteiny. W sutkach i gonadach istnieją receptory charakterystyczne tylko dla prolaktyny. Jednak ściśle nie spełnia kryteriów hormonu tropowego, gdyż nie pobudza bezpośrednio gruczołu obwodowego do wydzielania innego hormonu.

Zasadnicza rola prolaktyny w ustroju polega na wywieraniu działania mammotropowego (zwiększenie masy gruczołu sutkowego) i laktogenego (inicjowanie mleka w okresie poporodowym).

Dopamina i noradrenalina, działając na poziomie podwzgórza, mają działanie hamujące na wydzielanie PRL. Zmniejszone wydzielania prolaktyny w okresie poporodowym prowadzi do ustania laktacji. Nie opisano dotychczas więcej stanów hipoprolaktynemii.

Pobudzający wpływ na wydzielanie prolaktyny maję estrogeny, niektóre leki (metoklopramid, psychotropowe zwłaszcza pochodne chloropromazyny, trójcykliczne związki przeciwdepresyjne), tabletki antykoncepcyjne oraz mniej wyraźnie - testosteron. W przebiegu cyklu kobiety wydzielanie prolaktyny jest fazowe i cechuje się rytmem dobowym.

Wyższe stężenie hormonu u kobiet obserwuje się w II fazie cyklu i w nocy. Poziom prolaktyny wzrasta również w czasie ciąży. Właściwe stężenie prolaktyny we krwi w warunkach fizjologicznych waha się w granicach 17, a 8,2 ng/ml. Hiperprolaktynemię stwierdza się, gdy stężenie prolaktyny przekroczy 20 ng/ml. Widoczne dolegliwości związane z zaburzeniem pojawiają się przy stężeniu powyżej 30 ng/ml.

Objawy hiperprolaktynemii

Hiperprolaktynemia wyzwala głównie następujących zakłócenia: blokuje efekt gonadotropin (więc gonady przestają reagować na zmiany stężenia gonadotropin) i doprowadza do upośledzenia wydzielania luteotropiny.

Hiperprolaktynemia powoduje więc następujące objawy:
- zaburzenia w cyklu menstruacyjnym (zespół galactorrhoea, amenorrhoea secundaria lub dysmenorrhoea),
- wtórny brak miesiączki,
- nadmierne owłosienie u kobiet,
- mlekotok,
- powiększenie gruczołu piersiowego (u obu płci),
- niemoc płciowa u mężczyzn,
- czasami nawet oligospermia lub azoospermia,
- bóle głowy i zaburzenia widzenia w przypadku, gdy podłożem hiperprolaktynemii jest guz przysadki mózgowej.

Przyczyny nadmiernego wydzielania prolaktyny

Najczęstsze przyczyny nadmiernego wydzielania prolaktyny to:
- stres fizyczny i psychiczny,
- niedoczynność tarczycy,
- niedoczynność kory nadnercza,
- uszkodzenie ośrodków podwzgórza, np. w przebiegu histiocytozy,
- obecność prolactinoma, gruczolaka w obrębie przedniego płata przysadki, wydzielającego nadmiar prolaktyny,
- zażywanie niektórych leków działających na układ nerwowy.

Diagnoza hiperprolaktynemii

Diagnoza hiperprolaktynemii opiera się na badaniu poziomu prolaktyny w surowicy krwi. Wskazaniem do oznaczenie stężenia PRL w surowicy krwi są wyżej wymienione objawy. Hiperprolaktynemię stwierdza się, gdy stężenie prolaktyny przekroczy 20 ng/ml.

Leczenie hiperprolaktynemii

W leczeniu hiperprolaktynemii stosuje się farmakoterapię.

W przypadku rozpoznania gruczolaka przedniego płata przysadki, bezpieczne i skuteczne jest leczenie neurochirurgiczne z dostępu przez zatokę klinową.

Żaneta Malec

Bibliografia

• "Choroby wewnętrzne", Andrzej Szczeklik, wyd. Medycyna Praktyczna, Kraków
• "Interna Harrisona", Fauci, Braunwald, Isselbacher, Wilson, Martin, Kasper, Hauser, Longo, wyd. Czelej, Lublin
• "Choroby wewnętrzne", Franciszek Kokot, wyd. Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa
• "Interna", Włodzimierz Januszewicz, Franciszek Kokot, wyd. Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa

Wątki Nadmierne wydzielanie prolaktyny
dopamina noradrenalina zespół galactorrhoea zespół amenorrhoea secundaria zespół dysmenorrhoea wtórny brak miesiączki nadmierne owłosienie u kobiet mlekotok powiększenie gruczołu piersiowego niemoc płciowa u mężczyzn oligospermia azoospermia