Młodzieńcze idiopatyczne zapalenie stawów

Młodzieńcze idiopatyczne zapalenie stawów jest schorzeniem tkanki łącznej, które występuje u dzieci, należy do najczęstszych schorzeń z grupy zapalnych i reumatycznych, dotyczy wszystkich osób, niezależnie od rasy i szerokości geograficznej.

Młodzieńcze idiopatyczne zapalenie stawów nieznacznie przeważa u dziewczynek. Wyróżnia się kilka postaci schorzenia: o początku uogólnionym, z zajęciem niewielu stawów (przetrwałe lub rozszerzające), wielostawowe (seronegatywne lub seropozytywne), łuszczycowe zapalenie stawów oraz przebiegające z zapaleniem przyczepów ścięgnistych.

Również istnieją tzw. inne postaci młodzieńczego idiopatycznego zapalenia stawów, które nie spełniają kryteriów rozpoznania powyższych typów lub posiadają cechy więcej niż jednego rozpoznania. Określenie, jaki charakter ma początek schorzenia jest istotne w ustaleniu postaci choroby oraz ma wpływ na dalszy jej przebieg i rokowanie.

Objawy młodzieńczego idiopatycznego zapalenia stawów

Młodzieńcze idiopatyczne zapalenie stawów o początku uogólnionym przebiega z charakterystycznymi zmianami rozwijającymi się w obrębie narządów. U pacjentów obserwuje się objawy zapalenia osierdzia, mięśnia sercowego i wsierdzia, u części chorych już w początkowym etapie schorzenia. Często jedynie badania dodatkowe umożliwiają stwierdzenie obecności tych zmian.

Chorzy na młodzieńcze idiopatyczne zapalenie stawów zgłaszają bóle w klatce piersiowej i duszność. Wtórnie może dochodzić do rozwoju zniekształceń i wad zastawkowych serca. W niektórych przypadkach na początku, bądź w trakcie progresji zmian, obserwuje się śródmiąższowe zapalenie płuc lub wysiękowe zapalenie opłucnej.

Młodzieńcze idiopatyczne zapalenie stawów w obrębie układu oddechowego charakteryzuje występowanie kaszlu, stanów podgorączkowych, dolegliwości bólowych obecnych podczas oddychania. Ponadto widoczne są zmiany w przewodzie pokarmowym, zwłaszcza w badaniach dodatkowych, które mogę być przyczyną zespołu złego wchłaniania. Niebezpieczną manifestacją choroby jest skrobiawica, które objawiać się może nieprawidłowym funkcjonowaniem nerek, nadnerczy i układu pokarmowego.

W młodzieńczym idiopatycznym zapaleniu stawów skąpostawowych nieobecne są objawy uogólnionego procesu chorobowego. Ten typ schorzenia może mieć charakter przetrwały (nie dochodzi do zajęcia większej ilości stawów w przebiegu choroby, w porównaniu z jej początkiem) lub rozszerzający (kiedy proces chorobowy postępuje zajmując kolejne stawy).

Częściej u dziewczynek, zwłaszcza poniżej 6. roku życia, zapalenie dotyczy przeważnie jednego stawu (np. kolanowego, łokciowego), z którym niekiedy współistnieją objawy zapalenia błony naczyniowej gałki ocznej. W następstwie może dochodzić do trwałego kalectwa z powodu zmian w narządzie wzroku lub rozwinąć się mogą lokalne zmiany rozwojowe (np. wydłużenie lub skrócenie zajętej procesem chorobowym kończyny).

U dzieci starszych, po 8. roku życia (zwłaszcza u chłopców), niesymetrycznie zajęte bywają stawy kończyn dolnych, niekiedy obserwuje się zapalenie tęczówki, z biegiem lat choroba przekształcić się może w schorzenie z grupy spondyloartropatii. Niekiedy skąpostawowa postać młodzieńczego idiopatycznego zapalenia stawów przebiegać może z zapaleniem paliczków i niesymetrycznym zajęciem stawów kończyn górnych i dolnych, a w przyszłości rozwija się czasem łuszczyca.

Młodzieńcze idiopatyczne zapalenie stawów z zapaleniem przyczepów ścięgien przebiega od początku z zajęciem stawów i przyczepów ścięgnistych. Dodatkowo mogą występować dolegliwości bólowe ze strony stawów krzyżowo-biodrowych lub kręgosłupa. Nieraz obserwuje się zapalenie błony naczyniowej oka. Taki przebieg choroby obserwowany jest przede wszystkim u chłopców, którzy ukończyli 8. rok życia.

W młodzieńczym idiopatycznym zapaleniu stawów o początku wielostawowym, pojawiają się liczne zmiany zapalne przebiegające z obrzękiem, uciepleniem, ograniczeniem ruchomości oraz bólem obserwowanym podczas wykonywania zarówno ruchów czynnych, jak i biernych, w wielu stawach zajętych procesem chorobowym.

Wtórnie może rozwinąć się skrobiawica, w tej postaci istnieje zwiększone ryzyko powstania trwałego kalectwa. Chociaż w początkowym okresie nie stwierdza się objawów uogólnionego procesu chorobowego, to wraz z postępem choroby dojść może do zapalenia osierdzia i pogorszenia funkcji układu oddechowego. Ponadto mogą wystąpić zaburzenia ze strony układu pokarmowego.

Leczenie młodzieńczego idiopatycznego zapalenia stawów

Dotychczas nie poznano leczenia, które mogłoby przyczynowo zwalczać objawy młodzieńczego idiopatycznego zapalenia stawów. Głównymi celami postępowania terapeutycznego są: uśmierzenie dolegliwości bólowych z zachowaniem prawidłowej funkcji układu ruchu, leczenie objawów świadczących o uogólnieniu procesu chorobowego i dążenie do prawidłowego rozwoju fizycznego dzieci.

W tym celu stosuje się leki modyfikujące przebieg choroby, cytostatyki, leki o właściwościach biologicznych i glikokortykosteroidy. Ponadto ważna jest rehabilitacja pacjentów, poprawiająca ogólną sprawność fizyczną. Niekiedy konieczne bywa leczenie operacyjne.

Mariusz Kłos

Bibliografia
  • "Pediatria", red. nauk. Krystyna Kubicka, Wanda Kawalec, wyd. Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa