Migrena

Migreną nazywamy okresowy i napadowy, jednostronny (przeważnie) lub obustronny ból głowy, występujący wspólnie z zaburzeniami wegetatywnymi i wzrokowymi. Jest to przewlekła choroba prowadząca do upośledzenia codziennego funkcjonowania, wywołana w większości przypadków przez stereotypowe bodźce. Migrena występuje częściej u kobiet, wraz z wiekiem wzrasta odsetek zachorowalności, aż do 40. roku życia.

Napad migreny uwarunkowany jest uaktywnieniem pewnego obszaru mózgu, co wiąże się z kolei z uwolnieniem substancji - amin biogennych, które powodują rozszerzenie naczyń oponowych, co jest bezpośrednią przyczyną pojawienia się bólu głowy na drodze przewodzenia bodźców pomiędzy ośrodkami mózgu.

Uznaje się, że istnieją pewne predyspozycje genetyczne, stąd u niektórych pacjentów migrena występuje u najbliższych członków rodziny. Czynnikami wywołującymi napady migreny są: zmiana pogody, owulacja lub miesiączka u kobiet, brak snu lub jego nadmiar, stres, wysiłek fizyczny, spożycie niektórych pokarmów, wypicie alkoholu, leki, zapachy, jasne lub migające światło, hałas i inne.

Objawy migreny

Napady migreny występują w różnej postaci. Mimo to wyróżnia się kilka wspólnych faz. Na początku pojawiają się tzw. objawy zwiastunowe (nie u wszystkich chorych) poprzedzające bóle głowy nawet o kilka dni. Są to zmiany nastroju pod postacią gniewu, euforii, obniżonego samopoczucia, zmęczenie i trudności w skupieniu uwagi. Poza tym mogą wystąpić: sztywność okolicy karku, wzmożony apetyt, obniżenie lub wzrost dobowej objętości wydalanego moczu.

Drugą fazą migreny jest pojawiająca się aura. Są to objawy ze strony układu nerwowego występujące bezpośrednio przed pojawieniem się bólu głowy (do 1 godziny): objawy ze strony narządu wzroku (najczęściej): błyski, mroczki, widzenie jakby przez mgłę, zniekształcenie widzianych przedmiotów; objawy czuciowe pod postacią zjawiska chodzenia mrówek na skórze, zwłaszcza w okolicy kończyn i ust; objawy niedowładów i porażenia mięśni, najczęściej kończyn.

Faza aury może również objawiać się zaburzeniami mowy, pisania, czytania, zaburzeniami równowagi, szumem w uszach, podwójnym widzeniem, zaburzeniami świadomości. Ten etap jest odwracalny i praktycznie ustępuje fazie bólu głowy, charakteryzującego się przeważnie jednostronną lokalizacją, tętnieniem, stopniowym narastaniem. U osób dorosłych może trwać nawet 3 dni (u dzieci przeważnie krócej), a napady pojawiają się średnio co miesiąc. Wraz z bólem głowy występować mogą nudności, wymioty, nadwrażliwość na dźwięki i światło.

Z niespecyficznych objawów migreny ze strony układu wegetatywnego pojawić się mogą: parcie na mocz i stolec, objawy żołądkowo-jelitowe w postaci bólów brzucha i biegunki, skóra może być blada, spocona, pacjenci zgłaszają uderzenia zimna lub gorąca. Ostatnia faza - ponapadowa pojawia się po fazie bólu głowy, charakteryzuje się występowaniem wyczerpania, senności, apatii, obniżonej aktywności i zdolności skupienia uwagi, chorzy są rozdrażnieni, rzadziej faza ta cechuje się pojawieniem euforii i wzmożonej aktywności psycho-fizycznej. Często w tej fazie również występuje ból głowy - o charakterze tępym i rozlanym.

Rozpoznanie migreny

Stan chorych między napadami migreny i w czasie ich trwania w badaniu fizykalnym nie odbiega od normy. Zmiany w zapisie encefalograficznym (EEG) nie są częste i nie posiadają charakterystycznych dla migreny cech. Nie obserwuje się również zmian w badaniach laboratoryjnych.

Występowanie niektórych objawów ułatwia rozpoznanie i odpowiednią klasyfikację migreny. Do tych symptomów należą: okresowe pojawianie się bólu głowy, obecność zaburzeń ze strony układu wegetatywnego i narządu wzroku, całkowite ustępowanie dolegliwości po napadzie, początek choroby w młodym wieku, obecność migreny u członków najbliższej rodziny.

W rozpoznaniu różnicowym migreny należy wziąć pod uwagę przemijające stany zaburzeń krążenia mózgowego, patologie występujące w obrębie nerwów wzrokowych, odwarstwienie siatkówki, różnego typu napady padaczkowe, przejściowe napady niedokrwienia mózgu, zwłaszcza występujące u osób starszych.

Leczenie migreny

Oprócz stosowania substancji farmakologicznych ważną rolę w leczeniu migreny przypisuje się postępowaniu zachowawczemu: należy możliwie wyeliminować czynniki sprzyjające wystąpieniu napadów. Podawanie leków może mieć charakter doraźny (podczas trwania napadów) lub zapobiegający.

Sposób leczenia migreny zależny jest od częstości i stopnia nasilenia napadów i objawów towarzyszących, występowania innych schorzeń, skuteczności prowadzonej wcześniej terapii, możliwych działań niepożądanych stosowanych leków, akceptacji danego leczenia przez samego pacjenta. W leczeniu doraźnym w przypadku wystąpienia napadu stosuje się szereg grup leków: agonistów receptorów 5-HT1 (np. sumatryptan, ryzatryptan), alkaloidy sporyszu (np. dihydroergotamina), silne leki przeciwbólowe i niesteroidowe leki przeciwzapalne, leki przeciwpsychotyczne (np. tietylperazyna) i przeciwwymiotne.

W leczeniu zapobiegawczym migreny dąży się natomiast do zmniejszenia liczby napadów i doprowadzenia do stanu normalnego codziennego funkcjonowania, stąd też wskazaniem do zapobiegawczego podawania leków są napady częste, długotrwałe, rzadkie typy migreny i nieskuteczność leczenia doraźnego bądź jego nieakceptacja przez pacjentów.

Stosowanymi lekami są: beta-blokery (np. propranolol), leki przeciwdepresyjne (np. amitryptylina), leki blokujące kanały wapniowe (np. flunaryzyna), leki stosowane w padaczce (np. kwas walproinowy, topiramat) lub metysergid (należący do grupy antagonistów receptorów serotoninowych).

Rokowanie przy migrenie jest raczej pomyślne - mimo, iż choroba trwa przeważnie całe życie, zastosowane leczenie pozwala na pewną poprawę jakości życia. Długość przeżycia chorych na migrenę jest taka sama jak średnia w populacji. Choroba może samoistnie ustąpić, zdarza się to jednak rzadko. Z reguły nie powoduje poważnych następstw. Przeważnie przebiega z okresami remisji i zaostrzeń.

Mariusz Kłos

Bibliografia
  • "Choroby wewnętrzne", Andrzej Szczeklik, wyd. Medycyna Praktyczna, Kraków
  • "Pediatria", red. nauk. Krystyna Kubicka, Wanda Kawalec, wyd. Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa
  • "Prof. dr med. Władysław Jakimowicz Neurologia kliniczna w zarysie Podręcznik dla studentów medycyny", pod red. Mieczysława Goldsztajna, wyd. Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa
  • "Neurologia praktyczna", Antoni Prusiński, wyd. Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa