Łagodny rozrost stercza

Łagodny rozrost stercza (gruczołu krokowego, prostaty) jest stanem patologicznym polegającym na przeroście elementów gruczołowych i zrębu strefy przejściowej narządu. Rozrost spowodowany jest powstaniem guzków gruczołowych (także ich stopniowym powiększaniem się) oraz znacznym wzrostem rozmiarów strefy przejściowej gruczołu krokowego.

Częstość występowania schorzenia jest bardzo duża - problem dotyczy praktycznie wszystkich starzejących się mężczyzn. W wieku 60 lat pojawia się u połowy, a do 85. roku życia u większości mężczyzn. Również dolegliwości nasilają się wraz z wiekiem. Ostatecznie nie wyjaśniono przyczyn powstawania patologii.

Istotne znaczenie ma środowisko hormonalne organizmu - gruczoł krokowy jest bowiem organem hormonozależnym, ale rozwój łagodnego rozrostu jest wynikiem występowania kliku czynników, które wzajemnie ze sobą współdziałają.

Objawy łagodnego rozrostu stercza

Charakterystycznym objawem łagodnego rozrostu stercza jest częste oddawanie moczu zarówno w dzień jak i w nocy. Poza tym dochodzi do zwężenia strumienia moczu i wydłużenia czasu mikcji. Niekiedy obserwuje się nagłe parcie i uczucie niepełnego opróżnienia pęcherza moczowego.

Całkowite zatrzymanie moczu może rozwinąć się w każdym okresie choroby. Objaw ten nasila się stopniowo, a ostatecznie doprowadza do rozstrzeni pęcherza moczowego, ze stałym niepoddającym się kontroli popuszczaniem moczu.

Obecność krwinek czerwonych zdarza się niezwykle rzadko w przebiegu łagodnego rozrostu prostaty. Z innych objawów mogą również pojawić się ból lub pieczenie w trakcie oddawania moczu, trudności w rozpoczęciu mikcji, przerywany strumień lub oddawanie moczu kroplami albo okresowe problemy z powstrzymaniem mikcji.

Przebieg kliniczny zależny jest od współistnienia powiększenia objętości gruczołu krokowego i obecności przeszkody podpęcherzowej pod postacią nasilonego napięcia mięśni gruczolaka, cewki moczowej oraz szyi pęcherza. Symptomy różnią się u pacjentów między sobą i nie istnieje ścisła zależność między nasileniem zmian, a dolegliwościami.

U jednego pacjenta stwierdza się dużego gruczolaka, ale zaburzenia w oddawaniu moczu nie występują, u innego chorego natomiast mimo nieznacznych zmian w sterczu, dolegliwości istotnie wpływają na codzienne funkcjonowanie.

Zastój moczu w pęcherzu i górnych drogach moczowych dodatkowo sprzyja rozwojowi zakażeń i powstaniu kamicy w obrębie dróg odprowadzających mocz. Progresja zmian w procesie chorobowym i jej skutki rozwijają się powoli.

Czasem schorzenie nie daje żadnych dolegliwości i jest rozpoznawane kiedy istnieją już zaawansowane zmiany w układzie moczowym.

Rozpoznanie łagodnego rozrostu stercza

Ustalenie rozpoznania łagodnego rozrostu stercza jest możliwe po dokładnym zebraniu wywiadu z uwzględnieniem częstotliwości, bolesności podczas oddawania moczu, szerokości strumienia, obecności parć naglących, a po wykluczeniu innych schorzeń układu moczowego, dających podobne objawy u mężczyzn w odpowiednim wieku.

Dodatkowo należy przeprowadzić badanie stercza i pęcherza moczowego. Istnieje międzynarodowa skala punktowa objawów towarzyszących, która umożliwia ocenę stopnia nasilenia dolegliwości. U pacjentów z łagodnym rozrostem gruczołu krokowego należy obligatoryjnie wykonać badanie ogólne moczu w celu wykluczenia obecności krwinek czerwonych i zakażenia układu moczowego.

Ponadto oznacza się antygen sterczowy (PSA) w surowicy krwi, który odzwierciedla zmiany zachodzące w gruczole krokowym (jest to marker nieswoisty dla łagodnego rozrostu, ponieważ jego podwyższone stężenie stwierdza się w raku gruczołu krokowego, w stanach zapalnych tego narządu, ponadto po wykonaniu biopsji i po badaniu prostaty).

Z badań obrazowych zastosowanie znalazła ultrasonografia układu moczowego z oceną objętości zalegającej w pęcherzu moczowym po mikcji, która jest badaniem nieinwazyjnym i przeprowadzanym najczęściej w pierwszej kolejności (USG powinno się wykonywać przy wypełnionym pęcherzu, co jest ważne przy określaniu wielkości prostaty i zalegania moczu). Zawsze ocenia się cały układ moczowy, a przy pierwszym badaniu również narządy jamy brzusznej.

Leczenie łagodnego rozrostu stercza

Po wykonaniu niezbędnych badań i ustaleniu rozpoznania (także stopnia nasilenia procesu chorobowego), przystępuje się do wdrożenia leczenia, które ma za zadanie zmniejszenie dolegliwości pacjenta związanych z oddawaniem moczu. Wybrany sposób postępowania musi zapewnić poprawę jakości życia i przeciwdziałać uszkodzeniu układu moczowego.

U pacjentów z nieznacznym nasileniem dolegliwości nie podejmuje się żadnego leczenia. Natomiast w przypadku większego zaawansowania przebiegu klinicznego stosuje się metody farmakologiczne lub chirurgiczne. Podstawowymi lekami podawanymi w terapii łagodnego rozrostu stercza są tzw. alfa-blokery (np. doksazosyna, tamsulosyna, terazosyna).

Leczenie chirurgiczne łagodnego rozrostu stercza znalazło natomiast zastosowanie w przypadku niepowodzenia leczenia farmakologicznego i narastania zalegania moczu w pęcherzu, a także przy współistnieniu kamicy, nawracających zakażeń układu moczowego lub niewydolności nerek.

Mariusz Kłos

Bibliografia
  • "Urologia. Podręcznik dla studentów medycyny", red. nauk. Andrzej Borkowski, wyd. Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa
  • "Podręcznik urologii Diagnostyka i leczenie" Mike B. Siroky, Robert D. Oates, Richard K. Babayan, red. wyd. pol. Krzysztof Bar, wyd. Czelej, Lublin