Łagodne zaburzenia poznawcze

Łagodne zaburzenia poznawcze cechuje nieznaczne pogorszenie czynności poznawczych, które ma nieco większe nasilenie, niż wynikałoby to z procesu starzenia się organizmu, ale nie jest wystarczające, aby u pacjenta rozpoznać otępienie. Szacuje się, że takie nieprawidłowości mogą występować nawet u 30 proc. osób po 60. roku życia.

Nie poznano i nie ustalono, co jest dominującą przyczyną w procesie nasilenia rozwoju zaburzeń poznawczych, prawdopodobnie etiologia zmian jest złożona. Przypuszcza się, że w przypadkach przechodzenia łagodnych zaburzeń poznawczych w otępienie, ważną rolę może odgrywać zwyrodnienie o charakterze alzheimerowskim, poza tym procesy patologiczne zachodzące w otępieniu czołowo-skroniowym, czy w innych jego postaciach.

Również zmiany naczyniowe obserwowane w miażdżycy, nadciśnieniu tętniczym krwi, czy cukrzycy, mogą odgrywać istotną rolę w powstawaniu łagodnych zaburzeń poznawczych i wtórnie w rozpoznaniu otępienia naczyniopochodnego.

Objawy łagodnych zaburzeń poznawczych

Dominującymi nieprawidłowościami w przebiegu łagodnych zaburzeń poznawczych są pogorszenia pamięci, które zgłaszają sami chorzy lub osoby z ich najbliższego otoczenia. Niekiedy dysfunkcje dotyczą również innych czynności poznawczych, np. zaburzeń językowych, wzrokowych, myślenia, czy funkcji wykonawczych.

Nieraz przy łagodnych zaburzeniach poznawczych obserwuje się nieodpowiednie zachowanie i nastrój chorego. Typową cechą łagodnych zaburzeń poznawczych jest normalne funkcjonowanie w zakresie życia codziennego, a w wielu przypadkach kontynuacja pracy zawodowej bez obniżenia efektywności jej wykonywania.

W badaniu neuropsychologicznym stwierdza się szereg nieprawidłowości. Zmiany dotyczą wyników szczegółowej oceny funkcjonowania umysłowego i osobowościowego. W tym celu wykonuje się różne techniki pomiaru, np. wywiad, testy standaryzowane, kwestionariusze, zadania kliniczne.

Pamiętać należy o analizie wykazanych nieprawidłowości pod kątem wieku, wykształcenia, zawodu pacjenta oraz indywidualnych cech chorego (wzorców środowiskowych, zachowań religijnych i innych).

Rozpoznanie łagodnych zaburzeń poznawczych

Ustalenie rozpoznania łagodnych zaburzeń poznawczych możliwe jest w przypadku potwierdzenia obiektywnych zaburzeń jednej lub kilku funkcji poznawczych. Konieczne jest wykluczenie nasilonych nieprawidłowości, wówczas rozpoznaje się otępienie.

Kryteria diagnostyczne łagodnych zaburzeń poznawczych uwzględniają pogorszenie pamięci (zgłaszane przez chorego lub osoby z jego najbliższego otoczenia), niezaburzone codzienne funkcjonowanie i brak objawów otępiennych oraz potwierdzone, za pomocą obiektywnych testów, większe niż typowe dla danego wieku pogorszenie pamięci, bądź innych czynności poznawczych.

Różnicowanie łagodnych zaburzeń poznawczych jest procesem ciągłym i wymaga corocznych badać neuropsychologicznych i w miarę dostępności - badań obrazowych, w celu wyeliminowania otępienia. Ważnym aspektem jest również różnicowanie łagodnych zaburzeń poznawczych ze stanami depresyjnymi, w których obserwuje się nieraz podobne objawy kliniczne.

Leczenie łagodnych zaburzeń poznawczych

Nieznane jest leczenie przyczynowe łagodnych zaburzeń poznawczych, nie wykazano również skuteczności preparatów farmakologicznych w hamowaniu procesu chorobowego.

Czasem zaleca się środki poprawiające ukrwienie tkanki mózgowej, czy inhibitory cholinoesterazy i niesteroidowe leki przeciwzapalne oraz selegilinę, estrogeny i witaminy, jednak nie ma badań klinicznych, które mogłyby uzasadnić celowość stosowania takiego leczenia.

U pacjentów z łagodnymi zaburzeniami poznawczymi zaleca się specjalne ćwiczenia wykorzystujące zwiększoną aktywność obszarów mózgowych, co polepsza pamięć i inne funkcje poznawcze.

Rokowanie w łagodnych zaburzeniach poznawczych

Rokowanie w łagodnych zaburzeniach poznawczych jest różne. U niektórych pacjentów objawy ustępują z czasem, a u innych utrzymują się na stałym poziomie.

Istnieje grupa pacjentów, w której zaburzenia poznawcze nasilają się i schorzenie przekształca się w zespoły otępienne (najczęściej w chorobę Alzheimera, szczególnie dotyczy to osób z dominującymi zaburzeniami pamięci) oraz w inne choroby zwyrodnieniowe ośrodkowego układu nerwowego i schorzenia pochodzenia naczyniowego.

Mariusz Kłos

Bibliografia
  • "Choroby wewnętrzne", Andrzej Szczeklik, wyd. Medycyna Praktyczna, Kraków
  • "Neurologia praktyczna", Antoni Prusiński, wyd. Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa