Krzywica

Krzywica jest schorzeniem ogólnoustrojowym charakterystycznym dla wieku rozwojowego. Występuje jedynie u dzieci, jej odpowiednikiem u osób dorosłych jest osteomalacja. Zmiany obserwowane w krzywicy to zaburzenia mineralizacji osteoidu i chrząstki wzrostowej.

Najczęstszą przyczyną pojawienia się nieprawidłowości jest niedobór witaminy D3. Przez długi czas nie obserwuje się obniżonego poziomu wapnia w surowicy krwi, ponieważ ulega on normalizacji wskutek rozwoju wtórnej nadczynności przytarczyc (wapń jest uwalniany do krwi ze struktur kostnych). Rzadziej krzywica może być spowodowana niedoborem wapnia i fosforanów.

Czynniki ryzyka krzywicy

U niemowląt wskutek intensywnego wzrostu, nieodpowiedniego żywienia (powodującego niedobór wapnia, witaminy D3 i fosforanów w diecie), niedostateczne nasłonecznienie (prowadzące do obniżenia produkcji aktywnych metabolitów witaminy D w skórze) oraz brak suplementacji witaminy D3 i osłabione wchłanianie wapnia z przewodu pokarmowego mogą sprzyjać rozwojowi krzywicy.

Poza tym wcześniactwo, żywienie pozajelitowe i niektóre zespoły genetyczne sprzyjają obniżeniu poziomu fosforanów w surowicy krwi, co sprzyja powstawaniu krzywicy. Również niektóre wrodzone schorzenia wywołują spadek stężenia wapnia, co również skutkuje rozwojem nieprawidłowości kostnych i objawów typowych dla krzywicy.

Objawy krzywicy

Objawami zwiastunowymi (ogólnoustrojowymi) krzywicy u niemowląt są przede wszystkim: drażliwość, niepokój, pocenie się główki w trakcie karmienia, kręcenie główką i brak apetytu, prowadzący do obniżenia przyrostu masy ciała. Poza tym występują skłonności do zaparć, zaburzenia snu i obniżone napięcie mięśni.

Krzywica czynna (kwitnąca) rozwija się po kilku tygodniach, nieleczona prowadzi do powstania zmian w obrębie kości, co skutkuje wystąpieniem deformacji w obrębie klatki piersiowej (powstaje tzw. kurza klatka piersiowa), czaszka przyjmuje charakterystyczny kształt, jest kwadratowa, pojawiają się tzw. bransolety krzywicze (deformacje w okolicach kości przedramienia i podudzia) i różaniec krzywiczy (zgrubienia w obrębie połączeń części kostnych z chrzęstnymi żeber).

Ponadto występuje tzw. garb krzywiczy, dochodzi do rozmiękania potylicy, wtórnie mogą wystąpić objawy tężyczki. Dodatkowo obserwuje się powiększenie ciemiączka przedniego i opóźnienie jego zarastania, skrzywienie kończyn dolnych (wygięcie w kształcie litery O i X), deformację miednicy, płaskostopie oraz opóźniony wzrost. Również później wyrzynają się zęby u dzieci chorych na krzywicę.

Rozpoznanie krzywicy

W ustaleniu rozpoznania krzywicy pomocne jest stwierdzenie występowania objawów ogólnoustrojowych i kostnych, ponadto wykazanie zmian w obrazach rentgenowskich kości i nieprawidłowości w badaniach laboratoryjnych, dotyczących przede wszystkim gospodarki wapniowo-fosforanowej, wskazują na występowanie krzywicy.

Konieczne jest oznaczenie poziomu wapnia, fosforanów, enzymu fosfatazy zasadowej, parathormonu i kalcytriolu w surowicy krwi oraz fosforanów i cAMP w moczu, w razie podejrzenia krzywicy u dziecka.

Profilaktyka i leczenie krzywicy

Postępowanie mające na celu zapobieżenie krzywicy rozpoczyna się już w ciąży. W tym okresie ważne znaczenie ma racjonalne odżywianie, dostarczanie odpowiednich ilości białka, witamin i minerałów. Również przebywanie na słońcu i przyjmowanie witaminy D3 jest istotnym postępowaniem profilaktycznym w ciąży.

Po porodzie konieczne jest odpowiednie żywienie niemowląt i dodatkowa suplementacja witaminy D3 oraz przebywanie dzieci na słońcu, co stanowi ważny aspekt profilaktyki i leczenia krzywicy. Należy również pamiętać o możliwości wystąpienia objawów przedawkowania witaminy D3, w razie przyjmowania wyższych niż zalecono dawek tego preparatu.

Rokowanie krzywicy

W przypadkach wczesnego rozpoznania i odpowiedniego leczenia krzywicy nie dochodzi do rozwoju niekorzystnych następstw krzywicy, rokowanie jest wówczas pomyślne. Nieleczona krzywica prowadzi do powstania deformujących zmian w obrębie kości i opóźnienia rozwoju dziecka, co związane jest z gorszym rokowaniem.

Mariusz Kłos

Bibliografia

• "Medycyna wewnętrzna", Gerd Herold i współautorzy, wyd. Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa
• "Pediatria", red. nauk. Krystyna Kubicka, Wanda Kawalec, wyd. Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa

Wątki Krzywica
zaburzenia mineralizacji osteoidu niedobór witaminy D3 intensywny wzrost nieodpowiednie żywienie niedobór wapnia niedostateczne nasłonecznienie osłabione wchłanianie wapnia spadek stężenia wapnia drażliwość niepokój pocenie się główki w trakcie karmienia brak apetytu obniżenie przyrostu masy ciała zaparcia zaburzenia snu obniżone napięcie mięśni bransoleta krzywicza kurza klatka piersiowa różaniec krzywiczy garb krzywiczy skrzywienie kończyn dolnych deformacja miednicy płaskostopie opóźniony wzrost